Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Klesztowie

            Niewielka świątynia została wzniesiona przed 1772 jako parafialna cerkiew greckokatolicka, zapewne z fundacji Węglińskich, konsekrowana rok później. Równolegle była wykorzystywana przez łacinników. W 1865 zamieniono ją na prawosławną, w 1920 została przejęta przez kościół rzymskokatolicki (równocześnie erygowano parafię). Uszkodzona w czasie działań wojennych 1944. Była restaurowana w 1927 i 1958.

Kościół jest późnobarokowy, prezbiterium zwrócony na północny zachód, murowany z cegły i otynkowany. Nawa prostokątna, dwuprzęsłowa, z kwadratową kruchtą od frontu. Prezbiterium jest znacznie węższe, kwadratowe, jednoprzęsłowe. Po jego bokach znajdują się dwie zakrystie – południowo-zachodnia współczesna kościołowi, północno-wschodnia dobudowana około 1960.

Na zewnątrz elewacje obiega belkowanie z profilowanym gzymsem wieńczącym. Nawa od frontu i od tyłu oraz tylna ściana prezbiterium zwieńczone są szczytami ze spływami. Szczyty ujęte są po bokach czworobocznymi filarkami ze sterczynami i zwieńczone trójkątnymi (z minimalnie ściętym górnym rogiem), ogzymsowanymi, przyczółkami. Analogiczny szczycik wieńczy też kruchtę. Dachy są strome, dwuspadowe, nad prezbiterium niższy, nad zakrystiami pulpitowe, obecnie kryte blachą.

Wewnątrz w ścianach nawy znajdują się rozglifione wnęki przesklepione odcinkowo, nad nimi analogiczne wnęki okienne. Nawa i stara zakrystia nakryte są sklepieniem kolebkowym z lunetami, prezbiterium i kruchta kolebkowo-krzyżowym. Otwór tęczowy ma wykrój półkolisty. Chór muzyczny wsparty jest na szerokiej arkadzie o łuku odcinkowym, z niskimi filarami przyściennymi.

Całe wnętrze kościoła pokrywa polichromia wykonana w 1772 przez Gabriela Sławińskiego, przemalowana w 1927 przez Tadeusza Korpala z Krakowa i restaurowana w 1958 oraz 1975 przez J. Kadłuczkę. Jest późnobarokowa, ze scenami religijnymi w oprawie bogatej, iluzjonistycznej architektury. Jej elementy to między innymi filary przyścienne z półkolumnami na ścianach bocznych nawy; wyłamane gzymsy, ornament rocaille i wazony z kwiatami na spływach sklepiennych; ornamenty i kartusze rokokowe w obramieniach okien, wnęk i zaplecków niezachowanych konfesjonałów; tralkowa balustrada na sklepieniu nawy i parapecie chóru muzycznego; iluzjonistyczne motywy architektoniczne i obramienia arkad portali oraz ornamenty rokokowe także w zakrystii i kruchcie.

Treść polichromii stanowią umieszczone na sklepieniach sceny z Nowego i Starego Testamentu, symbole oraz emblematy. W prezbiterium jest to Oko Opatrzności adorowane przez putta i główki aniołków, w nawie Wniebowzięcie NMP, w zakrystii Ofiara Abrahama, w kruchcie monogram Maria w otoczeniu główek puttów. Na ścianie tęczowej od strony nawy znajduje się scena wręczenia kluczy św. Piotrowi, w górnych narożach ścian bocznych czterej ewangeliści, ponad chórem Bóg przemawiający do Dawida przez anioła.

Trzy ołtarze – główny i dwa boczne, przytęczowe również są malowane iluzjonistycznie. Mają one rokokowe, kartuszowe zwieńczenia z wolutowymi spływami. Główny ujęty jest parzystymi kolumnami i poprzedzającymi je wazonami rokokowymi. Znajduje się w nim obraz Matki Boskiej Chełmskiej z 1745 (olej na desce) sygn. A. S. Sawidłowski, odnawiany w 1835 przez malarza Wincentego Hoffmana. W ołtarzach bocznych niegdyś znajdowały się obrazy al fresco św. Józefa i Chrystusa Zmartwychwstałego (zostały zatynkowane po 1953). Obecnie obraz św. Józefa z Dzieciątkiem pędzla Władysława Uklei (w lewym) i obraz Matki Boskiej Częstochowskiej (w prawym). Ponad ołtarzami widnieje napis konsekracyjny z datą 1773, nad portalem z nawy do kruchty kartusz z sygnaturą autora polichromii i datą 1772.

W zakrystii znajduje się późnobarokowa szafa (2. połowa XVIII wieku). Na wyposażeniu jest feretron z XIX wieku z barokowo-ludowymi obrazami św. Rocha i Uzdrowienia Ślepego przez Chrystusa; późnobarokowy obraz św. Łukasza Ewangelisty (2. połowa XVIII wieku) – namalowany przypuszczalnie przez Gabriela Sławińskiego (około 1772) i odnowiony w 1930 przez Tadeusza Korpala (?); późnobarokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego (XVIII wiek) i w kruchcie takiż krucyfiks.

Do zabytkowych sprzętów liturgicznych należy rokokowa monstrancja (2 .połowa XVIII wieku), zapewne pocerkiewna; gładki kielich z 2. połowy XVIII wieku; późnobarokowy, cynowy lichtarz; XVIII-wieczny żyrandol z plakietkami czterech ewangelistów i kinkiet przerobiony na lampę wieczną.

Cmentarz przykościelny otoczony jest w czworobok starym murem, na zewnątrz częściowo oskarpowanym. Mur jest przerwany dzwonnicą-bramą na osi kościoła (od południowego wschodu) oraz dwoma analogicznymi budynkami mieszkalnymi w narożnikach wschodnim i północnym.

Dzwonnica-brama została wybudowana zapewne po 1772. Jest późnobarokowa, murowana z cegły i otynkowana, na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjna. Na zewnątrz narożniki są opilastrowane, kondygnacje oddziela profilowany gzyms, taki sam wieńczy elewacje. Brama w przyziemiu ma sklepienie kolebkowe z lunetami. Otwory bramne i przeźrocza dzwonowe w górnej kondygnacji zamknięte są półkoliście. Te pierwsze w obramieniach ujętych półkolumnami, te drugie w pilastrowych. Dach jest stromy, dwuspadowy, ujęty w trójkątne szczyty.

Oba budynki mieszkalne należące do zespołu ochroną konserwatorską zostały objęte w 1995. Jeden mógł być organistówką (lub domem kościelnego), drugi to dawny przytułek. Zostały wzniesione zapewne po 1772, nieco przekształcone. Są murowane z cegły i otynkowane, z skarpami na narożnikach zewnętrznych, parterowe. W rzucie prostokątne, wewnątrz jednotraktowe. Od strony cmentarza przykościelnego pozbawione są okien. Elewacje wieńczą profilowane gzymsy. Dachy są dwuspadowe, kryte blachą.

Podobna w kształcie plebania, położona na południowy zachód od kościoła, pochodzi zapewne z XVIII/XIX wiek, później była przekształcana. Jest murowana z cegły i otynkowana, parterowa, prostokątna. Wewnątrz dwutraktowa, z nieco zmienionym układem wnętrza. Dach jest dwuspadowy, kryty blachą.

źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5 - powiat chełmski, Warszawa 1968

2. S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego: zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2009

Grafika losowa