Kaplica pod wezwaniem Nawiedzenia NMP w Żernikach

Znajdująca się w Żernikach drewniana świątynia (filia parafii Łaszczów) została przeniesiona w 1981 z Turkowic

           Została tam wybudowana w 1793 (na miejscu poprzedniej, z XVII wieku) jako filialna cerkiew greckokatolicka Opieki NMP. W 1875 zamieniono ją na prawosławną, w 1919 została rekoncyliowana na kościół rzymskokatolicki. Po 1945 była użytkowana przez kilka lat jako kościół filialny, później opuszczona ulegała stopniowej dewastacji. Nie powiodła się próba przeniesienia jej do Korytkowa Dużego, ostatecznie znalazła się w Żernikach. Tam została częściowo zrekonstruowana, nieco przekształcona i rozbudowana.

           Jak pisze J. Górak, cerkiew była już wcześniej kilkakrotnie rozbudowywana, ale brakuje źródeł do odtworzenia jej pierwotnego wyglądu i kolejnych przekształceń. Na pewno jeszcze przed I wojną światową była dwudzielna (bez babińca), ze stojącą obok dzwonnicą typu brogowego. Być może po 1919 dzwonnicę dostawiono przed nawę a jej dolną część wykorzystano jako kruchtę. Nieco później mogła zostać dobudowana boczna kaplica.

           Świątynia jest orientowana, drewniana o konstrukcji pierwotnie zrębowej, później wskutek remontów i przeróbek sumikowo-łątkowej (jedynie zachodnie narożniki nawy oraz ściany parteru babińca pozostały w konstrukcji zrębowej z usuniętymi ostatkami), na podmurówce, oszalowana. W obecnym kształcie trójdzielna. Nawa jest kwadratowa, prezbiterium węższe, długie, w jego trójbocznym zamknięciu znajduje się zakrystia. Przy nawie od zachodu kwadratowa kruchta, od południa duża, kwadratowa kaplica zamknięta trójbocznie i od północy druga, analogiczna, dobudowana już po przeniesieniu budynku do Żernik. Kościół ma więc obecnie rzut krzyża greckiego ze ściętymi narożami trzech ramion i prostym zamknięciem ramienia frontowego.

           Zręby kruchty, nawy i prezbiterium znajdują się na równej wysokości. Kruchtę w połowie wysokości obiega wydatne zadaszenie wsparte na wystających belkach zrębu. Dachy nad nawą i prezbiterium są dwuspadowe (ten drugi niższy, zakończony trójbocznie), nad kruchtą trójpołaciowy (wcześniej namiotowy), nad kaplicami wielopołaciowe, wszystkie kryte blachą. Nad nawą wznosi się wieżyczka na sygnaturkę (być może z końca XIX wieku, nieco podwyższona) z latarnią i hełmem w kształcie dzwonu, pobita blachą. Na szczycie dachów kruchty i kaplic sterczyny z krzyżykami. Otwory okienne i drzwiowe są prostokątne, w szerokich, deskowych obramieniach.

           Wewnątrz nawa nakryta jest pozornym sklepieniem kolebkowym (w nawie z zaskrzynieniami), pozostałe pomieszczenia stropami. Łuk tęczowy zamknięty półkoliście, profilowany. Kaplice otwarte są całą szerokością na nawę. Od zachodu znajduje się chór wsparty na dwóch słupach.

Źródła:

J. Górak, Dawne cerkwie drewniane w województwie zamojskim, Zamość 1984

Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 6 – powiat hrubieszowski, Warszawa 1964