Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Rybitwach

Parafia w Rybitwach była wzmiankowana w 1326 roku.

           Kościół ponownie uposażył w 1487, po spaleniu się poprzedniego, Jerzy Morawicz herbu Powała. Następny został zamieniony w 4. ćwierci XVI wieku przez braci Ossolińskich na zbór kalwiński.

Obecny został wzniesiony po 1613, zapewne z fundacji Katarzyny z Biereckich Ossolińskiej oraz Zbigniewa Sienieńskiego, kasztelana lubelskiego i jego żony, Krystyny z Uhrowieckich. Konsekrowano go w 1631 roku. Po zniszczeniach wojennych z lat 1914 - 1915 (spalone dachy, zniszczona zakrystia) został odbudowany po 1917 roku. Ponownie - po 1945, w związku ze zniszczeniami wojennymi w 1944 roku.

Jest on orientowany, murowany z kamienia i otynkowany, późnorenesansowy, jednonawowy. Nawa jest prostokątna, trójprzęsłowa, z węższym i niższym, dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym półkoliście. Przy prezbiterium od północy znajduje się zakrystia, a od wschodu, w jego przedłużeniu, neogotycka kaplica grobowa Niesiołowskich (1. połowa XIX wieku). Pod kościołem są krypty. Przy nawie, od zachodu, wznosi się kwadratowa, trójkondygnacyjna wieża z kruchtą w przyziemiu. Od południa jest kruchta pochodząca zapewne z XIX wieku.

Na zewnątrz naroża nawy, wieży i zakrystii wzmocnione są skarpami, naroża kruchty południowej ujęte pilastrami. Otwory okienne zamknięte są łukiem półkolistym. Wieża zakończona jest drewnianym, ośmiobocznym bębnem z hełmem i latarnią, pokrytymi blachą. Wschodni szczyt nawy zwieńczony jest murowaną wieżyczką na sygnaturkę. Dachy są dwuspadowe, nad prezbiterium niższy, kryte blachą.

Wnętrze świątyni rozczłonkowane jest pilastrami. Nawa, prezbiterium, zakrystia i kruchta zachodnia nakryte są sklepieniem kolebkowym z lunetami, kruchta południowa i kaplica – stropem. Sklepienia w nawie i prezbiterium pokryte są dekoracją w tzw. typie lubelsko-kaliskim (renesansu lubelskiego) z 1. połowy XVII wieku, o motywach geometrycznych. Składa się ona z kwadratów i listew, zdobiona jest kimationem jońskim i astragalem. W polach kwadratów są rozety, a w pozostałych główki anielskie.

Drewniany chór muzyczny (zapewne z XVIII wieku) wsparty jest na czterech słupach. W zakrystii znajduje się kominek, zapewne także z XVIII wieku. Z prezbiterium do zakrystii wiedzie kamienny portal o profilowanym obramieniu z gzymsem, z herbem Suchekomnaty Urowieckich (1. połowa XVII wieku).

Ołtarz główny jest późnorenesansowy (1634), jednoosiowy. Ufundowany przez Stanisława Tulkiewicza, plebana z Rybitw. Został poszerzony i rozbudowany zapewne w 2. połowie XVIII wieku, przekształcony w XX wieku. W polu środkowym znajduje się obraz Adoracji Trójcy Św. i Matki Boskiej przez świętych (1634), z sygnaturą i gmerkiem Jana Drużelskiego oraz napisem fundacyjnym ks. Tulkiewicza. W górnej partii jest obraz Zabójstwa św. Stanisława biskupa z tego samego okresu. Flankują go rzeźby syren oraz świętych Piotra i Pawła (2. połowa XVIII wieku). W zwieńczeniu znajduje się rzeźba Chrystusa - Victora, w zbroi, z krzyżem i chorągwią - labarum. Tabernakulum jest współczesne ołtarzowi.

W kościele znajdują się dwie chrzcielnice z piaskowca, puklowane - jedna z 1736, druga późniejsza (XVIII wiek), z nowszą pokrywą oraz analogiczna kropielnica. Do tego między innymi ludowy feretron z XIX wieku (z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Piotra), drewniany paschał z XVII wieku, bizantynizujący obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII - XVIII wiek), obraz św. Anny Samotrzeć (koniec XVIII wieku) w bogatych ramach rokokowych, dwa barokowe krucyfiksy (XVII - XVIII wiek) oraz dwa barokowe, gładkie kielichy (XVIII wiek).

Kaplica została dobudowana do prezbiterium w 1859 (data za J. Żywickim). Pochowano w niej (w krypcie pod podłogą) gen. hrabiego Ksawerego Franciszka Niesiołowskiego, właściciela okolicznych dóbr. Jest ona nieduża (znacznie węższa i o ponad połowę niższa od prezbiterium), prostokątna, murowana z cegły i otynkowana, fasadą skierowana na wschód. Dach ma dwuspadowy, gięty, pobity blachą.

Otwory okienne (w dwóch osiach ścian bocznych) i otwór drzwiowy (na osi fasady) mają wykroje ostrołukowe. Ściana fasady jest prostokątnie wydłużona i zamknięta ostrołukowo, flankowana dwiema ośmiobocznymi wieżycami. Ostrołuk zwieńczenia obrzeżony jest profilowanym gzymsowaniem. Płaszczyznę fasady zdobi ponadto ukształtowane w tynku dwułucze oraz motyw czworoliścia. Otwór wejściowy ma profilowane ościeża, otwory okienne ujęte są w kształtowane w tynku opaski. Wieżyce podzielone są profilowanym gzymsowaniem na dwie kondygnacje, w dolnej rozczłonkowane ostrołukowymi blendami, górna nakryta jest ostrosłupowymi hełmami. Elewacje boczne kaplicy zwieńczone są profilowanymi gzymsami (ich przedłużeniem jest gzyms działowy w wieżyczkach).

Wewnątrz kaplica jest otynkowana na gładko, ma ceglaną posadzkę i drewniany, otynkowany strop.

Na cmentarzu przykościelnym znajduje się nagrobek Urszuli Bidzińskiej (zm. 1839) – klasycystyczny, z piaskowca. W obrębie cmentarza parafialnego znajduje się kwatera żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej, poległych podczas I wojny światowej.

Źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII - woj. lubelskie, z. 13 – powiat opolski, Warszawa 1962

2. Renesans lubelski, red. L. Dulik, Lublin 2013

3. J. Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998

Grafika losowa