Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Dołhobrodach

           B.W. Kaźmiruk i K. Baj podają, że początki parafii unickiej w Dołhobrodach sięgają prawdopodobnie końca XVI wieku. Natomiast według Katalogu Zabytków… pierwsza cerkiew, XVII-wieczna, była prawosławna, od 1701 unicka, uposażona przez Karola Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego. W 1740 wybudowano nową, także drewnianą, trójwieżową, pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. W 1875 została ona zamieniona na prawosławną.

Po ukazie tolerancyjnym w 1905 otwarto katolicką świątynię w Sławatyczach, do której przynależały Dołhobrody. Wtedy też z inicjatywą budowy kościoła we wsi wystąpiła Giżyńska, nauczycielka Macierzy Szkolnej (ofiarowała na ten cel 10 tysięcy rubli). Przygotowania do budowy przerwał wybuch I wojny światowej.

W 1915 została zamknięta cerkiew, duchowny uciekł na wschód. W 1918 postanowił wrócić, za zgodą okupacyjnych władz niemieckich chciał otworzyć świątynię, ale parafianie go nie wpuścili. Zostali rozpędzeni przez żołnierzy niemieckich, kilka poranionych osób (głównie kobiet) w następstwie tego zmarło.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości cerkiew rekoncyliowano na kościół rzymskokatolicki, w 1919 erygowano w Dołhobrodach parafię. W 1929 (B. W. Kaźmiruk i K. Baj podają daty 1927 - 1930) wzniesiono obecny kościół pod wezwaniem św. Stanisława BM. Drewniany został rozebrany w 1931. Materiał z niego uzyskany posłużył do budowy organistówki (tę rozebrano następnie podczas II wojny światowej).

Kościół wybudowano w stylu eklektycznym, na planie krzyża. Ma jedną nawę (z chórem) wspartą na grubych filarach przyściennych, prezbiterium, dwie zakrystie po bokach, skarbiec nad zakrystią. Od zachodu wznosi się niska, masywna, trójkondygnacyjna wieża.

Wewnątrz kościół nakryty jest drewnianym, łukowato wygiętym sklepieniem. Ołtarz główny pochodzi z 1955, do jego budowy wykorzystano między innymi części starszego. Znajduje się w nim obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, na zasłonie obraz św. Stanisława BM, w drugiej kondygnacji krucyfiks. Równocześnie z głównym przebudowane zostały ołtarze boczne – Serca Maryi i Serca Jezusa.

Zachowało się częściowo wyposażenie z dawnej cerkwi – dwie późnobarokowe rzeźby aniołów w ołtarzu głównym (wzmiankowane w 1790); ludowa, malowana skrzynia na świece; eklektyczna monstrancja z około połowy XIX wieku; ornat z tkanin broszowanych francuskich z wczesnorokokową kolumną (2. ćwierć XVIII wieku) i barokowymi bokami (około 1700).

Obok kościoła znajduje się kamień z pamiątkową tablicą poświęconą męczeństwu dołhobrodzkich unitów.

Stara plebania została wzniesiona przed 1847 przez ks. Daniela Halickiego, proboszcza greckokatolickiego. Jest drewniana, konstrukcji zrębowej, oszalowana. Frontem zwrócona na południe, parterowa, pięcioosiowa. Ma rzut szerokiego prostokąta z sienią i werandą od frontu na osi. Gzyms okapowy jest silnie wysunięty, od frontu ozdobiony wycinanym lambrekinem. Dach czterospadowy, kryty blachą. Wnętrze jest dwutraktowe.

We wsi zachował się drewniany, oszalowany wiatrak – koźlak wybudowany w XIX wieku, z zachowanym pierwotnym mechanizmem drewnianym. Dach ma naczółkowy, pobity gontem. Przy drodze z Włodawy do Sławatycz stoi murowana kapliczka z 1948, wybudowana na miejscu starszej. Wewnątrz znajduje się ludowa rzeźba św. Jana Kantego.

źródła

  1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 18 - powiat włodawski, Warszawa 1975

  2. B. W. Kaźmiruk, K. Baj, Jubileusz 300-lecia parafii Dołhobrody (1701-2001), Dołhobrody – Lublin 2001

Grafika losowa