Pałac Olędzkich w Chylinie

W XVII wieku istniał w Chylinie drewniany dwór (wzmiankowany w 1603, wybudowany wcześniej).

           Od 1881 właścicielem majątku był Władysław Grosse, a następnie jego córka Józefa z mężem Ludwikiem Olędzkim. Na początku XX wieku, na bazie istniejącego wcześniej folwarku ukształtowało się założenie pałacowo-parkowe. W 1904, w miejsce starego dworu Ludwik Olędzki wybudował murowany pałac (według projektu Jana Heuricha młodszego) i przekształcił park (ogrodzony murem z bramą wjazdową od południowego wschodu) w stylu krajobrazowo-naturalistycznym. W skład zespołu wchodziły także liczne zabudowania dworskie.

           W 1925 dobra odziedziczyła córka Olędzkich, Maria Holnicka-Szul oraz jej syn Ludwik Holnicki. W 1937 pałac i część parku nabył – z przeznaczeniem na szkołę powszechną – Zarząd Gminy w Olchowcu. Podczas okupacji dwór został zajęty na posterunek niemieckiej żandarmerii. W 1942 (według A. Wawryniuka w 1944) spalili go partyzanci. Po wojnie obiekt poddano remontowi (od 1959) i ponownie przeznaczono na potrzeby szkoły (został oddany do użytku w 1961). Kolejny remont przeprowadzono w 1967. W 1982 zespół został wpisany do rejestru zabytków. Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych i od 2006 jest w trakcie kolejnego remontu.

           Budynek pałacu jest piętrowy, z wysokim podpiwniczeniem, murowany i otynkowany. Ma rzut prostokąta ze środkowymi ryzalitami w obu dłuższych elewacjach i w elewacjach bocznych (w tych drugich ryzality są parterowe). Kondygnacje oddziela gzyms kordonowy, w górze elewacje obiega gzyms wieńczący. Narożniki budynku są boniowane. Okna są prostokątne, te na parterze ozdobione odcinkami gzymsu nadokiennego (w ryzalitach ma on formę trójkątnego szczyciku). Ryzalit frontowy zwieńczony jest półkolistym, ogzymsowanym szczytem ze ścianką attykową. Poprzedza go portyk na czterech kolumnach toskańskich, podtrzymujących obszerny taras z kamiennymi tralkami. Ryzalit ogrodowy zwieńczony jest szczytem trójkątnym, także ogzymsowanym i ze ścianką attykową. Poprzedza go (na poziomie sklepienia piwnic) taras z jednobiegowymi schodami.

           Park otaczający pałac został urządzony w początku XX wieku w stylu krajobrazowo-naturalistycznym (lub jak formułuje to A. Wawryniuk – jego swobodny układ wskazuje na charakter krajobrazowy), z wykorzystaniem istniejącego już, XVIII-wiecznego układu zieleni. Założenie parkowe ma powierzchnię 3,5 ha. Zachował się układ kompozycyjny, w tym aleja dojazdowa z platanów, częściowo aleja grabowa i jesionowa oraz kwatery otoczone starymi lipami.

źródła:

S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego. Zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2016

A. Wawryniuk, Wielki leksykon lubelsko-wołyńskiego pobuża… Gmina Wierzbica, Wierzbica 2010