Cerkiew Świętej Trójcy w Dubience

           Budynek powstał przed 1905 (według P. Cynalewskiej-Kuczmy w 1909) na miejscu drewnianej cerkwi unickiej (od 1875 prawosławnej). Po II wojnie światowej został opuszczony, ulegał dewastacji, wyposażenie rozproszone. W latach 80. XX wieku planowano urządzenie w nim muzeum etnograficznego. Obecnie to świątynia filialna prawosławnej parafii św. Jana Teologa w Chełmie. Nie jest użytkowana ze względu na niewielką ilość wiernych i trwający gruntowny remont. W 1990 cerkiew została wpisana do rejestru zabytków.

           Cerkiew jest murowana z czerwonej cegły, w rzucie trójdzielna. Składa się z prostokątnego, wydłużonego babińca poprzedzonego gankiem, kwadratowej nawy i zakończonego trójbocznie prezbiterium, przy którym znajdują się zakrystia i skarbiec.

           Nawa nakryta jest kopulastym dachem, z którego wyrasta ośmioboczna latarnia zwieńczona cebulastą kopułą. Otaczają ją cztery mniejsze, ośmioboczne wieżyczki o cebulastych hełmach. Babiniec nakryty dachem dwuspadowym, nad nim wznosi się ośmioboczna wieża-dzwonnica nakryta namiotowym hełmem, który jest zakończony cebulastą kopułką na latarni. Analogiczne, mniejsze kopułki są nad gankiem (o dwuspadowym dachu) i prezbiterium.

           Zakończone półkoliście otwory drzwiowe i okienne ujęte są w profilowane opaski z cegły. W elewacjach nawy (zwieńczonych półokrągłymi kokosznikami), ponad wydłużonymi oknami znajdują się medaliony (także w opaskach z cegły) z częściowo zachowanymi, malowanymi wizerunkami świętych.

           Wewnątrz nawa nakryta jest drewnianym, trapezoidalnym stropem. Nad babińcem umieszczony jest chór z metalową balustradą. Częściowo zachowało się bogate wykończenie malarskie ścian i sufitów, wykonane w latach 30. XX wieku. Okna ozdabiają obramienia z motywami roślinnymi i geometrycznymi.

           Cerkiew utrzymana jest w stylu bizantyjsko-ruskim. Według bardziej szczegółowej klasyfikacji dokonanej przez P. Cynalewską-Kuczmę prezentuje odmianę stylu neoruskiego (nurt narodowy stylu rosyjskiego), podobnie jak cerkwie w Grodysławicach i Suchawie. Zachowują one tradycyjny, wydłużony układ trójdzielny, z trójprzęsłową trapezną (babińcem). Nawiązanie do staroruskiej tradycji budowlanej stanowi specyficzny dach, naśladujący kształtem formę sklepienia. Detal zredukowany jest do prostych, arkadowych form okien i fryzów. Użycie czerwonej cegły i gdzieniegdzie ceramicznego trójliścia ma prawdopodobnie wywołać skojarzenia z XIV-wieczną architekturą Nowogrodu.

źródła:

Paulina Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Imperium Rosyjskim, Poznań 2004

S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego. Zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2016