Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Dobratyczach

W 1626 kasztelan wileński Mikołaj Sapieha ufundował tu drewnianą cerkiew unicką (istniała jeszcze w 1726).

          Parafia działała do 1875, kiedy władze carskie zlikwidowały unicką diecezję chełmską i siłą włączyły unitów do kościoła prawosławnego. W początkach XX wieku wybudowano w Dobratyczach nową cerkiew prawosławną, która jednak podczas I wojny światowej uległa zniszczeniu.

           Obecny budynek prawosławnej cerkwi parafialnej w Dobratyczach pochodzi z początku XX wieku. Prawdopodobnie znajdował się on najpierw w Cycowie (do I wojny światowej była tam parafia prawosławna), choć według innych źródeł pochodzi z Pniówna koło Chełma. W 1956 został przeniesiony na cmentarz prawosławny w Białej Podlaskiej, spełniał funkcję cerkwi parafialnej. Do Dobratycz trafił w latach 90-tych, kiedy w Białej wybudowano nową, murowaną cerkiew.

           Świątynia jest orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej (zrąb z bali sosnowych) i na betonowej podmurówce, oszalowana. Z więźbą dachową nad nawą krokwiowo-stolcową, połączoną ze słupami kopuły, a nad prezbiterium oraz kruchtą krokwiowo-jętkową.

           Do kwadratowej nawy przylega od zachodu niższa i węższa, prostokątna kruchta. Prezbiterium jest węższe i niższe od nawy (ale szersze od kruchty), zamknięte trójbocznie. Do jego południowego boku przylega mała, prostokątna zakrystia. Dach nad nawą jest namiotowy, na jego szczycie ośmioboczna wieżyczka z baniastym hełmem. Nad prezbiterium (z dachem pięciopołaciowym) wznosi się mniejsza wieżyczka. Trzecia jest nad kruchtą, zwieńczoną trójkątnym szczytem i nakrytą dwuspadowym dachem. Nad zakrystią dach pulpitowy, wszystkie dachy kryte blachą.

           Okna są prostokątne, w prezbiterium i kruchcie mniejsze. Wnętrze z płaskim stropem (deskowy pułap) wsparte jest na słupach. Podłogi z desek. Prezbiterium otwiera się na nawę całą swoją szerokością, wydzielone jest dwoma stopniami.

           Ikonostas pochodzi z przełomu XIX/XX wieku, jest pięcioosiowy, eklektyczny, o cechach rusko-bizantyjskich i neorenesansowych. Na ścianach współczesne zgeometryzowane ornamenty roślinne.

           Obok cerkwi znajduje się wolnostojąca, drewniana dzwonnica, a naprzeciwko - cmentarz (obecnie prawosławny, kiedyś unicki, założony na początku XIX wieku). Zachowały się na nim trzy zabytkowe nagrobki z połowy XIX wieku. Grób Franciszka Grabowskiego i jego żony Zofii z Lutosławskich ma formę krzyża z nieokorowanego drzewa (a jest żeliwny), który jest posadowiony na kopcu polnych kamieni. Tablica inskrypcyjna ma formę zwoju. Jest jeszcze nagrobek Marianny z Czapskich Kraszewskiej zwieńczony dużym, żeliwnym, ażurowym krzyżem. Na skrzyżowaniu jego ramion znajduje się figura błogosławiącego Chrystusa, a w podstawie personifikacja Wiary i Miłości. Grób jest otoczony żeliwnym ogrodzeniem. Okazały jest też nagrobek ks. Pawła Szymańskiego - neoklasycystyczny, z szarego piaskowca. Ma on formę prostokątnej steli zwieńczonej gzymsem i trójkątnym naczółkiem z krzyżem na szczycie. W naczółku półkoliste marmurowe panneau z profilowanym portretem, otoczonym wieńcem liści dębu i księgami. Grób jest otoczony ozdobną, żeliwną balustradą.

 źródła:

 1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 2 - powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

 2. Janusz Maraśkiewicz, Aneta Semeniuk, Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001