Dzisiejsza data:

Dawny kościół w Choroszczynce (obecnie w skansenie w Zaborku)

            Pierwsza cerkiew unicka (Narodzenia NMP) w Choroszczynce została wybudowana w 1. połowie XVII wieku przez Mikołaja Sapiehę, kasztelana wileńskiego. Kolejną, Ścięcia św. Jana Chrzciciela ufundował i parafię uposażył król August III w 1752. Spłonęła ona w 1802. Po tym fakcie nabożeństwa odprawiano w dzwonnicy. Po 1810 Aleksander Sapieha ufundował nową cerkiew unicką, Oczyszczenia Matki Boskiej. Oszalowano ją dopiero w 1845. W 1875 została przejęta przez Rosjan i zamieniona na cerkiew prawosławną Św. Jana Chrzciciela, a w 1887 gruntownie przebudowana. Podczas I wojny światowej częściowo spłonęła.

W 1922 erygowano w Choroszczynce parafię rzymskokatolicką pod wezwaniem Ścięcia św. Jana Chrzciciela. W latach 1923 - 1926 z pozostałości cerkwi wybudowano drewniany kościół (kaplicę). W 1937 został on rozbudowany i przekształcony według projektu Mariana Kiersnowskiego. Nie remontowany, zagrożony rozbiórką, od 1998 nie był użytkowany. W 2002 przeniesiono go do prywatnego skansenu w ośrodku wypoczynkowym w Zaborku. Został gruntownie wyremontowany i rozbudowany o frontowy ganek oraz dodatkowe pomieszczenie (salę wystawienniczą), stanowiące także podpiwniczenie. W Choroszczynce wybudowano nowy, murowany kościół, bryłą nawiązujący do drewnianego.

Dawny kościół drewniany jest orientowany, o konstrukcji zrębowej (zrąb z bali sosnowych), na podmurówce, z więźbą dachową krokwiowo-stolcową. Obustronnie oszalowany i wzmocniony lisicami. Składa się z prostokątnej nawy oraz węższego i niższego od niej prezbiterium – prostokątnego i zamkniętego trójbocznie. Po jego obu stronach są symetryczne, prostokątne zakrystie. Od frontu do nawy przylega prawie kwadratowa kruchta, z dwiema przybudówkami, niższa od nawy. Nad kruchtą wznosi się dwukondygnacyjna wieża. W pierwszej kondygnacji znajduje się po parze prostokątnych prześwitów opatrzonych drewnianymi żaluzjami, piętro dzwonne stanowi otwarta galeria. Kruchtę poprzedza dobudowany ganek wsparty na drewnianych słupach.

Nawa nakryta jest dachem dwuspadowym, prezbiterium pięciopołaciowym, zakrystie dachami trójpołaciowymi a przybudówki kruchty dachami pulpitowymi. Nad prezbiterium wznosi się czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę. Hełmy wieży i wieżyczki są ostrosłupowe (wg G. Ruszczyk mają charakter neogotycki), z trójkątnymi szczycikami. Pierwotnie dachy i hełmy wież pokryte były blachą ocynkowaną, obecnie gontem.

            Prezbiterium, nawa i zakrystie nakryte są pozornymi sklepieniami zwierciadlanymi, połączonymi z więźbą dachową. W kruchcie jest belkowy strop z płaskim, deskowym pułapem. Podłogi są deskowe. Nad kruchtą znajduje się chór muzyczny wsparty na parze słupów . Otwory okienne i wejściowe są prostokątne. Wewnątrz znajdują się malowidła z 1952, autorstwa Bazylego Albiczuka (na ścianie tęczowej św. św. Piotr i Paweł, w prezbiterium putta).

W murowanym kościele w Choroszczynce pozostało wyposażenie ze starego. Eklektyczny ołtarz główny pochodzi zapewne z 1937. W polu głównym znajduje się obraz św. Antoniego autorstwa Bazylego Albiczuka (1950). Dwa ołtarze boczne są klasycyzujące (zapewne po 1919), także z obrazami Albiczuka z 1950: w ołtarzu lewym Najświętszego Serca Jezusa, w prawym Ścięcia św. Jana Chrzciciela.

Na wyposażeniu jest między innymi krzyż procesyjny o cechach barokowych (zapewne z XVIII wieku); neogotycka monstrancja, kielich z pateną i puszka (początek XX wieku); neogotycki krzyż ołtarzowy (koniec XIX wieku); lichtarz późnobarokowy (przełom XVIII/XIX wieku) i barokowo-klasycystyczny (1828); ornat z tkaniny włoskiej z przełomu XIX/XX wieku z kolumną z 1. połowy XVII wieku.

źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

2. G. Ruszczyk, Drewniane kościoły w Polsce 1918-39. Tradycja i nowoczesność, Warszawa 2001

Grafika losowa