Kościół pod wezwaniem Opieki NMP w Przegalinach Dużych

           Cerkiew w Przegalinach, wtedy jeszcze przypuszczalnie prawosławna, z pewnością istniała w 1. połowie XVII wieku. Parafię, wówczas prawdopodobnie już unicką, uposażył w 1680 król Jan III Sobieski i okoliczna szlachta – rodziny Zaranków i Kierdejów. Wybudowano wtedy cerkiew Protekcji (Opieki) Matki Boskiej i św. Mikołaja. Kolejnego zapisu dokonał w 1742 Ignacy Oziębłowski. Kolejna, niewielka cerkiew w 1817 była już w złym stanie, w tym samym czasie istniała już nowa. Jej fundatorem (grunt i 3 tysiące zł) był Adam Moczulski, ówczesny właściciel majątku Przegaliny, a także między innymi bractwo różańcowe z Ossowej. Cerkiew konsekrowano w 1820, drobne prace wykończeniowe trwały jeszcze dwa lata.

           W 1875 cerkiew ta została zamieniona na prawosławną. Do kruchty dobudowano wtedy przedsionek, sprowadzając ją tym samym do roli babińca. Wnętrze pokryły nowe malowidła – porównywalne do tych z cerkwi w Jabłecznej. W 1918 świątynię przejął kościół rzymskokatolicki, parafię erygowano rok później. W okresie międzywojennym przeprowadzono remont, między innymi przemalowano wnętrze. Pojawiło się nowe wyposażenie: dwa nowe ołtarze boczne (z obrazami św. Antoniego i św. Mikołaja), ambona, chrzcielnica, organy. W ołtarzu głównym, w miejsce ikony Matki Boskiej w srebrnej sukience (wywiezionej przez duchownego prawosławnego), został umieszczony obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Pozostawiono bizantyjsko-wschodnie malowidła na ścianach i suficie, zmieniono tylko podpisy z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na język polski. Przy wejściu do nawy znajduje się kamienna kropielnica z napisem także w tym języku.

              W 1958 zamontowano na budynku nową wieżyczkę na sygnaturkę wykonaną przez Franciszka Maksymiuka. Około 1960 prowadzone były niewielkie parce remontowe (wymiana niektórych desek). Od 1998 trwał remont generalny, po jego zakończeniu w 2000 wybudowano nową dzwonnicę wzorowaną na tej w Bezwoli.

           Świątynia w Przegalinach jest drewniana, oszalowana, na podmurówce, należy do cerkwi bezwieżowych typu „radzyńskiego” (grupa wydzielona ze względu na miejsce występowania). Składa się z kwadratowego babińca (kruchty), prostokątnej nawy głównej i dwóch wąskich, niższych naw bocznych oddzielonych słupami oraz kwadratowego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium o szerokości równej szerokości babińca i nawy głównej. Po bokach prezbiterium są prostokątne zakrystia i skarbiec.

            Dawniej kruchtę (wewnątrz z chórem w drugiej kondygnacji) poprzedzał ganek wsparty na dwóch słupach. Elewację kruchty i fasady wieńczą trójkątne szczyty (oddzielone daszkami okapowymi), zdobione drewnianym lambrekinem. Wejście główne i otwory okienne (w szerokich, deskowych obramieniach) zamknięte są łukiem odcinkowym. Korpus nawowy i prezbiterium nakryte są wspólnym dachem z kalenicą na jednym poziomie (przedłużone ku dołowi połacie dachu nawy głównej nakrywają nawy boczne), kruchta dachem dwuspadowym.

           Dzwonnica jest drewniana, czworoboczna, dwukondygnacyjna (kondygnacje przedzielone daszkiem okapowym krytym blachą). Górna część jest otwarta, z tralkową balustradą, zwieńczona lambrekinem wycinanym z desek. Dach namiotowy z załamanymi połaciami, kryty blachą, z blaszanym hełmem.

źródła: 

1. J. Górak, Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987, z. 3-4

2. J. Maraśkiewicz, Kościół pw. Opieki Matki Bożej w Przegalinach Dużych jako przykład kościoła typu „radzyńskiego” [w:] „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”, T. 3 (2001)

3. D. Wereda, Z dziejów unickiej parafii w Przegalinach, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, t. 2 (2002)