Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem św. Leonarda w Tyszowcach

            Parafię rzymskokatolicką w Tyszowcach erygowano najprawdopodobniej przed 1424 (w czasie pierwszej lokacji miasta), zapewne z fundacji księcia Ziemowita IV. W 1603 istniał tu drewniany kościół, został on spalony około 1629 i odbudowany staraniem proboszcza Bartłomieja Szołomowskiego. W 1637 nie był jeszcze ukończony. W 1646 zniszczyli go Kozacy, zapewne został odbudowany (drewniany kościół był wzmiankowany w wizytacjach z 1671 i 1717). Kolejny drewniany, z dwuwieżową fasadą, wzniesiono w 1722 z fundacji Piotra Potockiego (wojewody czernihowskiego, starosty tyszowieckiego) i jego żony Katarzyny z Chodorowskich. Konsekrowano go w 1726 pod wezwaniem św. Leonarda i Św. Krzyża. Ten spłonął w 1803, odtąd przez kilkadziesiąt lat nabożeństwa były odprawiane w cerkwi unickiej w pobliskim Dębinie.

Obecny kościół został wzniesiony w latach 1865 - 1867 (nawa) oraz 1869 - 1870 (prezbiterium i wieża) na ówczesnym przedmieściu Majdan, według projektu Henryka Marconiego z 1850. Jest on murowany z cegły i otynkowany. Korpus ma trójnawowy, czteroprzęsłowy, prezbiterium czworoboczne, o szerokości równej z nawą główną, z dwiema kwadratowymi zakrystiami po bokach. Fasadę flankują dwie czworoboczne wieże. Środkowa część fasady ujęta jest zdwojonymi pilastrami na cokołach, pomiędzy którymi znajduje się półkoliście zamknięta wnęka, zwieńczona niewielkim, trójkątnym szczytem. Wieże są dwukondygnacyjne, opilastrowane na narożach. Boczne elewacje korpusu podzielone pilastrami na wysokich cokołach, które podtrzymują belkowanie obiegające kościół dookoła. Boczne elewacje obu zakrystii wieńczą trójkątne, ogzymsowane szczyty.

Okna zamknięte są półkoliście. Wejście główne prostokątne, w płaskim obramieniu, zwieńczone trójkątnym, ogzymsowanym naczółkiem. Ponad nim półkoliste okienko. W szczytowej ścianie prezbiterium jest mały oculus. Dachy nad korpusem (z niewielką wieżyczką na sygnaturkę) i zakrystiami są dwuspadowe, nad prezbiterium trójspadowy. Hełmy wież czworoboczne, z wysokimi balasami. Wszystkie dachy i hełmy kryte blachą. Szczyt fasady, wieże i wieżyczka na sygnaturkę zwieńczone są żelaznymi, kutymi krzyżami.

Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym, ściany rozczłonkowane pilastrami, nawy oddzielone arkadami na cienkich filarach. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne w nawach (wszystkie analogiczne) mają charakter późnobarokowy (po 1879). W ołtarzu głównym (trzyosiowym, ujętym sześcioma kolumnami) znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII/XVIII wieku (przemalowany), w drewnianych sukienkach zapewne z XIX wieku. Po bokach dwie późnobarokowe rzeźby niezidentyfikowanych świętych (1. połowa XVIII wieku). W jednym z ołtarzy bocznych (ujętych parami kolumn) jest obraz św. Stanisława Kostki z około połowy XVIII wieku (przemalowany współcześnie), z herbem Dąbrowa. W zwieńczeniu XVIII-wieczny obraz św. Stanisława biskupa.

Przy prezbiterium są dwa ołtarze rokokowe (2. połowa XVIII wieku), ich mensy pochodzą z okresu po 1870, zostały przeniesione z kościoła pobernardyńskiego w Radecznicy. W lewym ołtarzu są rokokowe rzeźby z 2. połowy wieku XVIII: zakonnicy (może Teresy z Avila) i niezidentyfikowanego papieża, w zwieńczeniu liczne putta. W polu głównym obraz św. Leonarda z 1. połowy XVII wieku, w XVII-wiecznej sukience srebrnej (wraz z krzyżem i pastorałem), częściowo pozłacanej. Tabernakulum jest zapewne XIX-wieczne. W prawym ołtarzu (niegdyś z krucyfiksem) są rzeźby puttów w zwieńczeniu.

Ambona jest rokokowa (2. połowa XVIII wieku), z nowszą rzeźbą NMP Niepokalanie Poczętej. Dwa konfesjonały pochodzą z XVIII wieku, także chrzcielnica z miedzianą misą. W feretronie o charakterze późnobarokowym (XVIII/XIX wiek) są obrazy Matki Boskiej Różańcowej oraz Dzieciątka Jezus. W kościele znajdują się dwa pounickie obrazy: Męczeństwa św. Józefata i św. Mikołaja biskupa (1. połowa XIX wieku) oraz późnobarokowy krucyfiks (prawdopodobnie z ołtarza kościoła pobernardyńskiego w Radecznicy). Do zabytkowych sprzętów liturgicznych należy późnobarokowy, gładki kielich (XVIII wiek); metalowy, klasycystyczny krzyż ołtarzowy (XIX wiek), późnobarokowy, cynowy lichtarz (XVIII wiek), cztery świece woskowe o wysokości około 4 m, ulane w XVII wieku dla uczczenia zwycięstwa Konfederacji Tyszowieckiej.

Obok kościoła stoi murowana z cegły, czworoboczna, dwukondygnacyjna dzwonnica (naroża dolnej kondygnacji boniowane, górnej ujęte pilastrami), nakryta kopulastym dachem z latarnią na szczycie.

W północno-wschodnim narożu cmentarza przykościelnego usytuowana jest klasycystyczna kaplica (wzniesiona zapewne w 1. połowie XIX wieku), murowana z cegły i otynkowana. Ma rzut sześcioboku, naroża na zewnątrz ujęte boniowanymi pilastrami. Elewacje wieńczy gzyms ząbkowany. Dach jest sześciopołaciowy, kryty blachą, otwór drzwiowy i otwory okienne zamknięte półkoliście. Wewnątrz sufit.

źródła:

  1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T.VIII, z. 17 – Tomaszów Lubelski i okolice, Warszawa 1982

  2. J. Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003

 

Grafika losowa