„Grobisko” w Krynicy koło Krupego
Budowla ta, zwana Grobiskiem, jest uważana za kaplicę grobową Pawła Orzechowskiego (około 1550 – 1612), podkomorzego chełmskiego, arianina.
Została wzniesiona zapewne już po jego śmierci, czyli w 1612 lub nieco później (z całą pewnością w 1. połowie XVII wieku). W krypcie pod posadzką kaplicy znajdował się niegdyś grobowiec Orzechowskiego, a w pobliżu być może niewielki ariański cmentarz. Budowla została znacznie uszkodzone w czasie II wojny światowej. Po 1956 – 1957 odbudowano sklepienie i poddano obiekt gruntownej restauracji. Jeszcze w latach 60. XX wieku grobowiec, górujący na bezleśnym wzgórzu, był widoczny z szosy Krasnystaw – Rejowiec Fabryczny.
Grobowiec ma kształt masywnego sześcianu, wzniesionego z kamienia uzupełnionego cegłą i otynkowanego. Nakryty on jest stromą, ceglaną piramidą w kształcie ostrosłupa (niegdyś zapewne także pokrytą tynkiem), oddzieloną wąskim, gontowym daszkiem. Jej wierzchołek wieńczy masywny, kamienny piramidion. Nie była ona wzorowana na budowlach staroegipskich (wskazuje na to kąt nachylenia ścian i jej proporcje), inspirację stanowiła rzymska piramida Cestiusza. Cały obiekt ma wysokość około 20 m, sama piramida około 15 m. Podobny kształt miał grób księcia Aleksandra Fryderykowicza Prokońskiego, kasztelana trockiego (kalwina), który zmarł w 1631 na polach nieopodal Beresteczka.
Na osi elewacji frontowej budowli znajduje się otwór wejściowy zamknięty półkoliście, z pozostałych trzech stron okrągłe okienka, wysoko umieszczone. Ściany wieńczy ceglany gzyms, skromnie profilowany, podkreślony szerokim wałkiem.
Wnętrze sklepione jest kolebką krzyżową spływający na narożne pilastry. Krypta grobowa jest niedostępna.
źródła:
1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VIII, z. 10 – powiat lubelski, Warszawa 1967
2. J. Molenda, Tajemnice polskich grobowców: pielgrzymki, ukryte skarby, sensacje i anegdoty, Warszawa 2008