Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej w Dzwoli
Pierwotnie Dzwola należała do dwóch parafii rzymskokatolickich: w Białej (przeniesionej w XIX wieku do Janowa Lubelskiego) i w Goraju
Plany budowy kościoła we wsi istniały jeszcze przed I wojną światową. Na początku XX wieku mieszkańcy wystosowali prośbę do ordynata o „udzielenie” gruntu z nieczynnym, zrujnowanym browarem – miałby on być przekształcony na świątynię. W 1907 wespół z mieszkańcami okolicznych wsi poprosili biskupa lubelskiego o utworzenie parafii w Dzwoli, ze względu na dużą odległość tejże od Janowa. We wniosku z 1911 do władz guberni lubelskiej przedłożony został projekt przebudowy browaru. Powołana w tym celu komisja nie zatwierdziła go jednak, gdyż pod budynkiem znajdowały się duże piwnice i kanały. Poza tym powstaniu kościoła, ze względu na potencjalną utratą dochodów, sprzeciwiał się proboszcz z Janowa.
Pomysł utworzenia parafii odżył w okresie I wojny światowej. Istotną rolę odegrał tu pochodzący z Dzwoli dominikanin, o. Marcin Stręciwilk. Decyzja o budowie kościoła zapadła w 1918. W 1919 na placu po rozebranym browarze powstała, zbudowana samorzutnie przez ludzi, drewniana kaplica, potem poświęcona. We wrześniu 1920 biskup lubelski erygował parafię w Dzwoli.
Plan i kosztorys murowanej świątyni (w stylu neogotyckim) sporządził Ludwik Wojtyczko, architekt i budowniczy z Krakowa, ale nie został on zatwierdzony. Kościół wybudowano ostatecznie według projektu Ignacego Kędzierskiego, architekta lubelskiego. Duże zasługi miał w tej materii ordynat Maurycy Zamojski – ofiarował drewno potrzebne do budowy kościoła, organistówki, plebanii, budynków gospodarczych, wypalania cegły i wapna, grunt pod cmentarz oraz pieniądze na ostatnim etapie budowy. Rozpoczęła się ona w 1924, zakończyła w 1927. W 1935 biskup Adolf Jełowicki dokonał konsekracji kościoła. Na przełomie lat 40. i 50. XX wieku kościół został pomalowany, według projektu Alfredy Szabłowskiej z Warszawy, dach pokryto blachą ocynkowaną.
Kościół jest murowany, trzynawowy, z transeptem. Od frontu wznosi się masywna wieża, częściowo wtopiona w fasadę, z kruchtą w przyziemiu, nakryta barokizującym hełmem. Nad nawą główną wieżyczka na sygnaturkę. Po jednej stronie półkoliście zakończonego prezbiterium jest zakrystia (nakryta dwuspadowym dachem), po drugiej obszerniejsza kaplica, nakryta kopułą, która wyrasta z dachu namiotowego.
Do zabytkowego wyposażenia należy rokokowa monstrancja (2. połowa XVIII wieku, z nową stopą) oraz ludowy krzyż ołtarzowy z XIX wieku.
Opracowała Marta Goździk
Źródła:
Z. Baranowski, Gmina Dzwola – historia i tradycje. Dziedzictwo historyczno – kulturowe gminy, Lublin 2015
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 7 – powiat janowski, Warszawa 1961
S. Stręciwilk, Powstanie parafii w Dzwoli i dzieło o. Marcina Stręciwilka, „Janowskie korzenie” 2009, nr 13