Dzisiejsza data:

Cerkiew unicką ufundował tu w 1605 Lew Sapieha, kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego.

          W 1738 została ona rozebrana. Nową – tę, która przetrwała do dziś – wystawiła rok później Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (Witoroż należał wtedy do bialskiego hrabstwa Radziwiłłów). Świątynia ta służyła unitom do 1874, kiedy to w ramach represji zamieniono ją na cerkiew prawosławną. Po I wojnie została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki, parafię erygowano w 1919 roku. W latach międzywojennych kościół był remontowany.

          Trudne czasy przyszły wraz z II wojną światową. Ukraińcy zajęli szkołę w Witorożu, potem zażądali przekazania kościoła na cerkiew prawosławną. Parafianie go bronili, ale Ukraińcy zwrócili się o pomoc do Niemców. Oskarżyli katolickiego proboszcza o antyniemiecką działalność, ten został aresztowany i wywieziony do obozu koncentracyjnego. Niemcy zamknęli kościół, a następnie przekazali (maj 1940) prawosławnym. Ci ograbili świątynię i ją zdewastowali. Część wyposażenia zdołali ukryć parafianie, przechowywali je przez całą okupację. Duchowny prawosławny opuścił placówkę dopiero w 1943 roku. Kościół zwrócono katolikom w 1944, kiedy do Witoroża przybyły oddziały AK. Po wojnie przeszedł kilka remontów, m. in.: 1946 – pokrycie dachu blachą, 1960 – nowa podmurówka i podwaliny, 1965 – nowa wieżyczka na sygnaturkę, 1982 – remont wnętrza. Po ostatnim, zaczętym w 2007 wygląd kościoła dość znacznie się zmienił.

          Kościół w Witorożu jest orientowany, zbudowany z drewna modrzewiowego, o konstrukcji zrębowej (zrąb z bali sosnowych), wzmocnionej lisicami, oszalowany. Z więźbą dachową dwustolcową o zdwojonej jętce. W rzucie ma kształt prostokąta. Nawa zbliżona jest do kwadratu, przylega do niej węższe, prostokątne, prosto zamknięte prezbiterium. Jest ono ujęte po bokach prostokątnymi zakrystią i skarbczykiem (wszystko razem ma szerokość nawy). Od frontu nawa poprzedzona jest niewielką kruchtą na rzucie zbliżonym do kwadratu. Drewniany chór muzyczny nadwieszony nad nawą ma pełny parapet o prostej linii. Wnętrze kościoła pokryte jest płaskim stropem, w aneksach belkowanym. Na prostej belce tęczowej wisi XVIII-wieczny, barokowy krucyfiks. Podłoga z desek. Okna kwadratowe, w deskowych obramieniach. Elewacja frontowa jest gładka, w trójkątnej części szczytowej ozdobnie oszalowana, w niej krzyż. Analogicznym szczytem zwieńczona jest kruchta. Nawa i prezbiterium przykryte są wspólnym (jednokalenicowym) dachem dwuspadowym, nad kruchtą jest daszek dwuspadowy, nad aneksami (zakrystia i skarbczyk) – pulpitowy. Wszystkie dachy blaszane.

          Po ostatnim remoncie (oprócz tego, że ujawnił on piękno naturalnych, modrzewiowych desek skrytych wcześniej pod ciemnobrązową farbą) kruchta zyskała podcień. Jej dach przedłużono w szeroki okap, jest on ozdobiony lambrekinem wycinanym z deski i wsparty na ośmiu słupach z mieczami. Do tego doszła nowa wieżyczka na sygnaturkę nad stykiem nawy i prezbiterium. Wcześniejsza, sześcioboczna z wysoką iglicą, została zamieniona na neobarokową, z arkadowymi prześwitami.

          Ołtarz główny jest neobarokowy, dwukondygnacyjny, z kompozytowymi kolumnami i akantowymi uszami. Na gzymsie dolnej kondygnacji rzeźby aniołów. W ołtarzu obrazy: w polu głównym Matka Boska z Dzieciątkiem (barokowy, XVII wiek) w metalowej sukience; w zwieńczeniu Chrystus Ukrzyżowany z początku XX wieku. Dwa ołtarze boczne również są neobarokowe (lata 20/30-te XX wieku), w stylistyce analogicznej do ołtarza głównego. W nich obrazy w tradycji barokowej, z 1 połowy XIX wieku: w lewym Matka Boska z Dzieciątkiem, w prawym Archanioł Michał. Na wyposażeniu kościoła jest też m. in. stara, granitowa kropielnica, obraz Matki Boskiej Leśniańskiej z około połowy XIX wieku, XX-wieczne ławki i konfesjonał.

          Przed kościołem, na jego osi, stoi drewniana dzwonnica, zapewne XVIII-wieczna. Na rzucie kwadratu, o konstrukcji słupowo-ramowej i więźbie dachowej z „mnichem”, oszalowana. Ma dwie kondygnacje – w dolnej przejazdowa brama, górna kondygnacja jest węższa, z parami zamkniętych odcinkowo otworów w każdej ścianie. Dzwonnica nakryta jest niskim, namiotowym dachem z wydatnym okapem. Szeroki dach okapowy jest też między kondygnacjami. Oba są blaszane.

Źródła:

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

2. Janusz Maraśkiewicz, Aneta Semeniuk, Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001

3. Magdalena Semeniuk, Piotr Semeniuk, 400 lat parafii Witoroż, Międzyrzec Podlaski 2006

Grafika losowa