Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Firleju

            Pierwotny został wzniesiony około 1557, równocześnie z założeniem miasta, przez Mikołaja Firleja z Dąbrowicy. Niedługo potem Jan Firlej, wojewoda krakowski oddał go innowiercom. Kolejny wybudowano w 1685 staraniem Mateusza Antoniego Graniewskiego, proboszcza lubartowskiego. Był on restaurowany i benedykowany w 1738.

Obecny został zbudowany w latach 1879 - 1880 z inicjatywy ks. Remigiusza Krześniaka. Był remontowany w 1938, ostatnio w latach 2005 - 2006. Formalnie jako parafialny występuje od 1920.

Jest on orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, oszalowany. Jednoprzestrzenny (z niewyodrębnionym prezbiterium), na rzucie prostokąta zamkniętego trójbocznie. Od północy i południa znajdują się zamknięte trójbocznie kaplice, od zachodu kruchta. Od południa, przy części prezbiterialnej jest niska, nowsza zakrystia (sprzed 1928). Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, z wieżyczką na sygnaturkę zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią. Analogiczne, niższe dachy, zakończone trójbocznie i z małymi, cebulastymi wieżyczkami znajdują się nad kaplicami. Wszystkie kryte są blachą.

Według klasyfikacji zaproponowanej przez J. Góraka świątynia w Firleju należy do typu kościołów bezwieżowych. W ich sylwecie dominuje nawa, do której z frontu przylega znacznie mniejsza i nisza kruchta. Z drugiej strony, zazwyczaj wschodniej, jest prezbiterium mające zrąb na wysokości równej z nawą. Dachy kruchty i prezbiterium są niższe, góruje nad nimi wyższy dach nawy, na którym osadzona jest sygnaturka. Do bocznej ściany prezbiterium przylega zakrystia, czasem zakrystie są z obu stron.

Wewnątrz kościół w Firleju nakryty jest płaskim stropem (na styku nawy i kaplic wspartym na cienkich słupach), polichromowany na biało. Chór muzyczny z faliście wybrzuszonym pośrodku parapetem wsparty jest na dwóch słupach.

Ołtarz główny jest rokokowy (2. połowa XVIII wieku), flankowany przez dwie pary wąskich kolumienek, znacznie uzupełniany. Znajduje się w nim obraz Przemienienia Pańskiego z XIX wieku a w zwieńczeniu rzeźby dwóch aniołów współczesne ołtarzowi. Tabernakulum pochodzi z tego samego okresu.

Dwa ołtarze boczne i ambona pochodzą z XVIII – XIX wieku, zawierają elementy rokokowe. Były gruntownie restaurowane i uzupełniane. W ołtarzach znajdują się obrazy: Matka Boska z Dzieciątkiem z XVIII wieku, w drewnianych sukienkach z XIX wieku, Stygmatyzacja św. Franciszka zapewne z XVIII wieku, Święty Mikołaj i Święty Józef z XIX wieku.

Prospekt organowy ma charakter późnobarokowy, pochodzi zapewne 2. połowy XVIII wieku (za Katalogiem Zabytków…). Na wyposażeniu są dwa późnobarokowe stoliczki (2. połowa XVIII wieku), portret niezidentyfikowanego księdza z 2. połowy XIX wieku (może Remigiusza Krześniaka) oraz dwa krucyfiksy – z XVIII i XIX wieku.

Wśród paramentów liturgicznych jest między innymi barokowa monstrancja (koniec XVII wieku) – promienista, z plakietką z Matką Boską Bolesną u podstawy glorii oraz Trójcą Św. i aniołkami trzymającymi Arma Christi; owalna stopa pokryta jest uskrzydlonymi główkami puttów. Do tego kielichy: regencyjny (1. połowa XVIII wieku) i gładki z XVIII-XIX wieku, klasycystyczna puszka (1840), sześć mosiężnych lichtarzy z XVIII wieku. Z szat liturgicznych: fioletowy ornat z tkaniny kwiatowej (XVIII wiek) i częścią pasa polskiego, dalmatyka z 2. połowy XVIII wieku, zielona kapa z tkaniny (XVIII wiek).

W kościele przechowywany jest ołtarz polowy I Pułku Ułanów z 1831, w kształcie skrzyni. Ponadto kilkanaście rzeźb rokokowych z 2. połowy XVIII wieku, w tym św. Piotra i św. Pawła oraz aniołów.

Kwadratowa dzwonnica, murowana z czerwonej cegły pochodzi z 1907.

źródła

1. J. Górak, Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, T. 32 (1987), z. 3-4

2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 11 – dawny powiat lubartowski, Warszawa 1976

Grafika losowa