Zespół pałacowy w Werbkowicach

            Na zespół składają się murowane z cegły i otynkowane budynki wzniesione w 1. połowie XIX wieku przez Szydłowskich: pałac frontem zwrócony na południe oraz zarządcówka (być może z końca XVIII wieku), oficyna i stajnia położone od tyłu. Założenie otacza rozległy park, przed frontem pałacu jest duży gazon.

Pałac (wybudowany w 1846 przez Adama Szydłowskiego) został przekształcony pod koniec XIX wieku przez Edwarda Chrzanowskiego, uszkodzony podczas I i II wojny światowej. Odbudowany i częściowo ponownie przekształcony w 1952. Obecnie mieści się tu oddział puławskiego Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa.

Budynek ma cechy klasycystyczne. Jest prostokątny, część środkowa parterowa, pięcioosiowa, z czterokolumnowym podcieniem od frontu i tyłu. Części boczne są dwukondygnacyjne, trójosiowe. Od wschodu przylega do pałacu prostokątne, parterowe i podpiwniczone skrzydło.

Na zewnątrz ściany podzielone są na kondygnacje gzymsami. Gzyms wieńczący w piętrowych częściach bocznych od frontu i z boku jest pierwotny, kostkowy. Narożne pilastry, obramienia otworów wejściowych i okiennych (prostokątnych) oraz wnęk (prostokątnych i zamkniętych półkoliście) pochodzą zapewne z końca XIX wieku. Dach nad częścią środkową jest dwuspadowy, nad częściami bocznymi czterospadowe, nad skrzydłem wschodnim płaski. Wszystkie dachy kryte blachą. Układ wnętrz niegdyś był dwutraktowy, został zniekształcony w trakcie remontów.

Od południa z parterowym skrzydłem pałacowym związana murem jest oficyna. W murze znajduje się brama wjazdowa zamknięta łukiem odcinkowym, z herbami Poraj Chrzanowskich i niezidentyfikowanym w kartuszu. Oficyna jest prostokątna, parterowa, dwutraktowa. Ściany mają podziały ramowe, dach jest dwuspadowy, kryty blachą.

Zarządcówka została przekształcona zapewne w 3. ćwierci XIX wieku. Ma rzut zbliżony do kwadratu, jest parterowa z mieszkalnym poddaszem, częściowo podpiwniczona. Układ wnętrza jest trzytraktowy, z sienią przelotową na osi i trzema pomieszczeniami po bokach. Dach mansardowy z naczółkami, kryty blachą.

Dawna stajnia ma rzut wydłużonego prostokąta, z podjazdem wspartym na czterech kolumnach od frontu. Okna są prostokątne i półkoliste. Dach dwuspadowy, kryty blachą.

Park został założony zapewne w XVIII/XIX wieku. Są tu nieregularne aleje dębów i jesionów.

źródła:

  1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 6 – powiat hrubieszowski, Warszawa 1964

  2. Zabytki powiatu hrubieszowskiego, opr. D. Grzymała, J. Wojtiuk, Hrubieszów 2011