Zespół pałacowo-parkowy w Milanowie

Pałac Uruskich powstał około 1840 roku. Wanda Potocka hr. Caboga odziedziczyła Milanów, a kiedy jej córka z pierwszego małżeństwa Maria Uruska wyszła za mąż za Włodzimierza ks. Czetwertyńskiego, zaproponowała młodym objęcie Milanowa. Książę stwierdził jednak, że mały domek z kilkunastu pokoi nie jest dla nich odpowiednią rezydencją. Rozbudowano go więc w latach 1872 - 1874 według projektu Franciszka Marii Lanciego lub jego syna Witolda na potrzeby nowych właścicieli, Włodzimierza i Marii Czetwertyńskich.

Prostokątna parterowa budowla zyskała dwa piętrowe, boczne skrzydła. Do skrzydła południowego dobudowano jeszcze parterowy segment, który mieścił ogród zimowy i kotłownię. Całość jest eklektyczna, prezentuje coś pośredniego między wiejskim dworem a pałacem w stylu neorenesansu włoskiego (charakterystyczne jest dla niego zestawienie kilku brył o różnej wysokości i wielkości oraz arkadowe okna). W parterowej partii środkowej pałacu jest otwarty podcień z wejściem do wnętrza, drugi po przeciwnej stronie, od ogrodu. Według kanonu klasycystycznego dekoracja elewacji jest skromna – to zasadniczo tylko kroksztyny podtrzymujące silnie wystający poza koronę muru okap.

Zachował się mało zmieniony gabinet księcia z jego meblami i obrazami oraz kominki i ozdobne piece, a także drewniane schody.

Obok pałacu znajdują się dawne obiekty dworskie (rządcówka, wozownia, pralnia) oraz dobrze zachowany park w stylu angielskim. Oprócz ogrodu zimowego dobudowanego do bryły pałacu w XIX wieku urządzono też wolno stojącą w ogrodzie oranżerię (przechowywano w niej m.in. azalie pontyjskie, ulubione kwiaty księżnej Marii). Milanów to prawdopodobnie jedyne miejsce na Lubelszczyźnie, gdzie zachował się taki zestaw. Choć budynki zmieniły przeznaczenie (szkolna sala gimnastyczna, biblioteka, internat; oranżerię przebudowano na mieszkanie prywatne), to struktura założenia parkowo-pałacowego nie uległa zasadniczym zmianom.

Źródła:

1. Ks. Stanisław Byczyński, Parafia Milanów, Siedlce 2001

2. Albert Czetwertyński, Czetwertyńscy na wozie i pod wozem, Warszawa 2004

3. Antoni Jodłowski, Dzieje obiektów zabytkowych z wybranych miejscowości północno-wschodniej części woj. lubelskiego, Biała Podlaska 2000

4. Krystyna Pudelska, Emilia Rudnicka, Ogrody zimowe na przykładzie oranżerii dworskich w Milanowie w powiecie parczewskim, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych OL PAN VI/2010

5. Maria Tarnowska, Przyszłość pokaże... Wspomnienia, Warszawa 2002

6. Andrzej Żółtowski, Maria Włodzimierzowa z Uruskich księżna Światopełk-Czetwertyńska. Szkic do biografii [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III. Panie z dworów i pałaców, T.1, Lublin 2007