Dzisiejsza data:

Pałac Popławskich w Łysołajach

W początkach XIX wieku wieś Łysołaje należała do rodziny Rogala-Zawadzkich.

          Znajdował się tu wtedy drewniany, kryty gontem dworek, do którego prowadziła lipowa aleja. Sam dwór otoczony był „ogrodem warzywnym i fruktowym”. Od 1832, przez ponad sto lat, Łysołaje były w rękach Popławskich (kolejno: Józefa, Ludwika i Tomasza), którym zawdzięczały swój rozkwit. Kiedy w 1904 majątek przejął Tomasz Popławski, rozbudował go (budynki gospodarcze, mieszkania dla służby folwarcznej), założył gorzelnię. On też zmienił skromną, wiejską siedzibę w rezydencję - pałac otoczony wspaniałym parkiem, który wchłonął pozostałości dawnego założenia.

          W czasie II wojny światowej w pałacu rozlokował się niemiecki sztab. Zarządzanie majątkiem też przejęli Niemcy (w ramach tzw. Liegenschaftu). Zatrudniani w nim byli Żydzi z getta w pobliskich Biskupicach i Trawnikach. Po wojnie nowe władze rozparcelowały ziemię należącą do majątku Łysołaje. Z części utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, które istniało do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Na jego miejsce utworzono spółkę Eko-Vit. W samym pałacu początkowo mieściła się szkoła zawodowa, obecnie znajduje się tu Zakład Opiekuńczo-Leczniczy, będący oddziałem Szpitala Neuropsychiatrycznego w Lublinie – Abramowicach.

Eklektyczny pałac w majątku Łysołaje zbudowany został na początku XX wieku. To duży, w środkowej części piętrowy gmach z wysokim dachem, krytym zieloną blachą. Wschodnie skrzydło pałacu stanowi wielka sala balowa, z niewielkim tarasem. Zachodnie - kuchnia. Oba skrzydła są parterowe, z mieszkalnym poddaszem. Frontowe wejście do pałacu znajduje się pod zadaszeniem, wspartym na kolumnach.

Od głównej bramy parku z kordegardą (zbudowaną z miejscowego, białego kamienia wapiennego) do pałacu prowadzi aleja. Odchodzą od niej boczne alejki, prowadzące wokół stawów i do części południowej z kaplicą. Układ przestrzenno-komunikacyjny założenia jest podporządkowany pałacowi i jego funkcji. Parterowe tarasy od wschodu i zachodu oraz taras balkonowy oparty na kolumnach ganku od strony południowej umożliwiają bezpośredni kontakt z naturą. Od południa, na osi pałacowej znajduje się gazon z podjazdem skomponowanym jako salon ogrodowy. Jego wnętrze stanowią ciekawsze okazy drzew i krzewów, m.in. glediczja trójcierniowa, lipa amerykańska, dąb omszony, jodła jednobarwna, daglezja czy jałowiec wirginijski. Od północy znajduje się duży taras z osią widokową. Jest ona ograniczona kulisami drzew przy pałacu i zamknięta szpalerem lipowym po drugiej stronie stawów.

Część północna parku, po drugiej stronie stawów, połączona jest z częścią centralną alejką. Biegnie ona wzdłuż muru z kamienia wapiennego, przez staw do części przypałacowej prowadzi kładka. Wzdłuż muru ciągną szpalery drzew, od zachodu – kasztanowców a od północy lip i topoli. Obramowane drzewami i krzewami brzegi stawu tworzą malownicze widoki ze wszystkich stron. W północno-zachodniej części parku, za stawem i rzeczką są pozostałości sadu i ogrodu warzywnego.

Część południowa parku, z przylegającą do niej kaplicą, jest stosunkowo najmłodsza. Szeroka oś widokowa od kaplicy (wschód-zachód) ograniczona jest kulisami drzew i krzewów ozdobnych zestawionych kontrastowo (głównie różne gatunki głogów). Kaplica wydzielona jest szpalerem starych lip i otoczona kręgiem kulistych klonów.

Park w Łysołajach zalicza się do parków naturalistycznych. Podstawą kompozycji, w odróżnieniu od parków romantycznych czy sentymentalnych, jest wątek roślinny w połączeniu z istniejącymi zbiornikami wodnymi. Bogactwo drzew i krzewów (wśród nich okazy pomnikowe - jesiony i klon o obwodzie pnia 4 m), ich zestawienie to największa wartość tego założenia. Plus zachowanie oryginalnego układu.

          W południowo-wschodniej części parku, poza ogrodzeniem znajduje się kaplica pałacowa.

 źródła:

  1. Mieczysław Kseniak, Parki i ogrody dworskie w województwie lubelskim. Cz. 1 – Od Trawnik do Łęcznej wzdłuż Wieprza, Lublin 1981

  2. Andrzej Łuczyński, Rezydencje magnackie i dwory szlacheckie Lubelszczyzny. Cz. 2. – Powiaty: bialski, lubartowski, łęczyński, parczewski, radzyński, włodawski, Dęblin 2010

  3. Powiat Łęczyński. Monografia krajoznawcza, Łęczna 2006

Grafika losowa