Ruiny pałacu w Bychawie
W północno-zachodniej części Bychawy zwanej Podzamczem znajdują się ruiny pałacu.
Historia
Pierwotny zamek został wzniesiony przez Mikołaja z Pilczy w 1. ćwierci XVI wieku (po 1539) na miejscu dworu Bychawskich z końca XV wieku. Później należał on kolejno do Myszkowskich z Mirowa (od 1552), Wierzbickich (XVI/XVII wiek), Stanisława Wieteskiego (od 1607), Pisarskich (początek XVII wieku), Zaporskich (od połowy do końca XVII wieku), Stoińskich (od 1725), Steckich (od 1787), Karola Scypio (od 1802), Łaniewskich (od 1828), Sarneckich (od 1856), Dunowskich (od 1876).
Przebudowa zamku na barokowy pałac nastąpiła około 1730 za Dominika Stoińskiego, sędziego ziemskiego. Prowadzona była według planów architekta Niemca (?), pod kierunkiem murarza Kłacza. Druga przebudowa miała miejsce po 1802 roku. Od 1888 pałac był niezamieszkały, w latach 1934 - 1935 uległ znacznej roz biórce.
Architektura
Pierwotny zamek był położony na wzniesieniu o owalnym kształcie i stro mych zboczach, otoczonym fosą. Został wybudowany z kamienia i cegły, na planie prostokąta, był podpiwniczony. Dwukondygnacyjny, trójdzielny, z sienią na osi i bocznym alkierzem. Obok zamku znajdował się folwark z wozownią, spichlerz, stodoła, kuchnia, browar i dom podstarościego. Zapewne podczas przebudowy z 1730 dodano jeszcze trzy alkierze na narożach, niewielki ryzalit o zaokrąglonych na rożnikach od południa i podziały pilastrowe. Czterokolumnowy portyk od północy dobudowano po 1802 roku. Pałac frontem zwrócony był na północ. Jego XIX-wieczny wizerunek zachował się na rysunku M. E. Andriollego.
Ruiny usytuowane są w południowej części wzgórza. W zachowanych partiach częściowo widoczne są tynki z dawnymi podziałami pilastrowymi. Do wysokości korony murów zachowały się: ściana zachodnia z przyległymi do niej alkierzami północno-zachodnim i częściowo zachowanym południowo-zachodnim, ściana południowa między alkierzem południowo-zachodnim a południowo-zachodnim narożnikiem ryzalitu, fragmenty ścian działowych przy ścianie zachodniej i południowej, część ścian alkierza południowo-wschodniego, fundamenty portyku od północy. Przy alkierzu południowo-zachodnim zachowały się częściowo mury, prawdopodobnie późnogotyckie, pierwotnego zam ku z 1. ćwierci XVI wieku. W ościeżach otworów okien nych i w górnych partiach ścian zachowały się fragmenty nieczytelnej polichromii, zapewne klasycystycznej (po 1802).
Spichlerz
W pobliżu wznoszą się budynki gospodarcze z XIX i XX wieku. Spichlerz pochodzi zapewne z 1. połowy XIX wieku. Frontem zwrócony jest na zachód, murowany z cegły, otynkowany. Ma rzu t prostokąta, z nowszą przybudówką od zachodu. Jest trójkondygnacyjny, podpiwniczony. Od frontu znajduje się wgłębny, dwukondygnacyjny portyk o dwóch kolumnach i lizenach po bokach. Naroża budynku ujęte są lizenami, kondygnacje oddzielone gzymsami. Pomiędzy drugą i trzecią kondygnacją biegnie gzyms kryty dachówką. Dolna kondygnacja jest boniowana. Dach jest dwuspadowy, nowszy, kryty blachą.
Obora
Obora została wzniesiona w 1848 roku. Jest murowana z cegły, otynkowa na. Ma rzut wydłużonego prostokąta, jest parterowa. Fasada rozczłonkowana jest półkolumnami, naroża ujęte pilastrami. W środkowych polach pierwotnie były trzy bramy wjazdowe, dwie boczne obecnie są zamurowane. Boczne części fasady i pozostałe elewacje są boniowane. Dach jest dwuspadowy, kryty eter nitem, z wbudowaną od frontu nową wystawką.
Źródła
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, z. 4 - powiat bychawski, Warszawa 1960
I. Rolska-Boruch, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, Lublin 1999