Dzisiejsza data:

Aleksandrów (powiat biłgorajski)

           Wieś położona w powiecie biłgorajskim, siedziba gminy wiejskiej, leży na Równinie Biłgorajskiej, wśród lasów Puszczy Solskiej. Zabudowania Aleksandrowa są rozciągnięte na długości około 9,1 km wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 853 łączącej Biłgoraj z Tomaszowem Lubelskim. Numery domów w Aleksandrowie kończą się na liczbie 785, czyniąc wieś najdłuższą w województwie lubelskim.

Warto zobaczyć:

Drewniana domkowa kapliczka (1899)

Rzymskokatolicki cmentarz z grobami ofiar hitleryzmu

Murowany kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy (lata 90. XX wieku)

Pomnik przed Urzędem Gminy, wzniesiony w hołdzie 329 poległym w latach 1939 - 1944 (1985)

Kamienna figura przydrożna św. Stanisława BM (1800)

Cmentarz wojenny w kolonii Sigła z pomnikiem i grobami (około 250): żołnierzy września 1939 i partyzantów AL z 1944

Informacje praktyczne

Urząd gminy:

Aleksandrów Drugi 380, 23-408 Aleksandrów, tel. 48 84 687 50 02, www.ealeksandrow.pl/

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Zdrowia S C:

Aleksandrów Drugi 370, 23-408 Aleksandrów, tel. 48 84 687 50 04

Gminna Biblioteka Publiczna

Aleksandrów Trzeci 554, 23-408 Aleksandrów, tel. 48 08 687 50 03

Towarzystwo Krzewienia Kultury Ludowej Im Kapeli Braci Bździuchów

Gminny Ośrodek Kultury

23-408 Aleksandrów, tel./fax 48 84 687 50 02

Gimnazjum

Aleksandrów Trzeci 554, 23-408 Aleksandrów, tel. 48 84 687 53 27, strona www:www.gimnazjum.ealeksandrow.pl

Szkoła podstawowa

Aleksandrów 51, Aleksandrów 21-400 Łuków, tel. 48 25 796 23 77, strona www:aleksandrow.gminalukow.pl

Klub sportowy:

GKS Aleksandria, tel. 48 84 687 50 02

Agroturystyka - Leokadia Kręt Aleksandrów IV 612, tel. (84) 687 51 13

Agroturystyka - Krzysztof Bździuch Aleksandrów II 387, tel. (84) 687 50 95

Historia miejscowości

           Aleksandrów został założony przez Andrzeja Zamoyskiego w 1791, co czyni go jedną z najmłodszych wsi powiatu biłgorajskiego. Miejscowość powstała na miejscu po lesie Tychec, zniszczonym przez huragan. Około 1800 powstała tu duża huta ordynacji zamojskiej, wytapiająca żelazo z rud darniowych. Obok uruchomiono papiernię i potażernię (potaż stosowano przy wyrobie szkła). W XIX wieku władze carskie kierowały tu Polaków na zesłanie. W okresie międzywojennym wielką pracę nad podniesieniem poziomu życia mieszkańców tej olbrzymiej, puszczańskiej wsi wykonał młody ksiądz pracujący w parafii Górecko Kościelne, ks. Błażej Nowosad (1903 - 1943, obecnie sługa Boży, zamordowany w Potoku Górnym). Z jego inicjatywy miejscowi cieśle wybudowali drewniany kościół, na bazie którego w 1936 erygowano parafię. Założył też orkiestrę dętą i chór, które działają do dzisiaj.

           W 1939 odbyła się w tej okolicy dwudniowa bitwa grupy operacyjnej „Bielsko” pod dowództwem generała Mieczysława Boruty Spiechowicza z wojskami niemieckimi.

           W czasie II wojny światowej okolice Aleksandrowa były terenem zaciętych walk z hitlerowcami (wrzesień 1939), a podczas okupacji był pięciokrotnie pacyfikowany. 27 stycznia 1940 SS-mani i żandarmi niemieccy z Biłgoraja przeprowadzali rewizje w Aleksandrowie, dokonując rabunku. Podczas tych rewizji zabity został Franciszek Kukiełka. Kolejne akcje miały miejsce 10 lutego i 23 lutego 1943. Wtedy Niemcy zabili 6 osób, wiele aresztowali i wywieźli do obozu w Zamościu.

            7 lutego 1942 o godzinie 2 w nocy oddziały Wehrmachtu, gestapo z Biłgoraja i żandarmerii, licząc około 1 tys. ludzi otoczyły miejscowość. Zatrzymano mężczyzn w wieku od 12 do 60 lat. Spalono 3 gospodarstwa. Zastrzelono Stanisława Adamowicza a zwłoki spalono w budynku.

           25 czerwca 1943 Wehrmacht przy wsparciu lotnictwa, artylerii i policji niemieckiej okrążył miejscowość i lasy wokół. Poszukiwano partyzantów. Wiele osób zostało zabitych, aresztowanych lub wywiezionych do obozów w Zamościu oraz w Zwierzyńcu. Niemcy zrabowali inwentarz żywy i dobytek mieszkańców.

           4 i 5 lipca 1943 Niemcy przeprowadzili akcję pacyfikacyjno-wysiedleńczą, na powracających z ukrycia do domów po wcześniejszych represjach, mieszkańców Aleksandrowa. Niemcy spalili kilkadziesiąt gospodarstw, ludzi aresztowanych wysłali do różnych obozów. W pozostałych gospodarstwach osiedlili Ukraińców, którzy pozostali tam do listopada 1943. Po tym czasie zaczęła wracać do swojej miejscowości ukrywająca się ludność. Od 21 czerwca do 22 lipca 1944 w Aleksandrowie Niemcy hitlerowscy dokonywali akcji terrorystycznych, zabójstw i grabieży. Mordowano na miejscu większość mężczyzn znalezionych w lesie czy w kryjówkach. Używano też psów do tropienia. Wiele osób wywieziono do obozu niemieckiego KL Majdanek, do Biłgoraja do siedziby gestapo na brutalne przesłuchania.

           W 1944 w ostatnich tygodniach okupacji stacjonował w Aleksandrowie 500-osobowy oddział Kałmuków, służący u Niemców. Dokonywał on grabieży i mordował miejscową i okoliczną ludność. Okupanci dokonywali też gwałtów na kobietach.

           Jak podają Józef Fajkowski i Jan Religa, w czasie okupacji Niemcy wymordowali około 290 mieszkańców Aleksandrowa, zranili 43, aresztowali 822, deportowali na roboty przymusowe 434, spalili 113 gospodarstw. Koło Aleksandrowa Niemcy zastrzelili 36 ukrywających się Żydów. W swojej pracy Andrzej Jankowski szacuje liczbę zabitych mieszkańców Aleksandrowa na około 500 ludzi.

źródła:

Stanisław Turski, Marek Wyszkowski, Lubelszczyzna przewodnik, Lublin 2006

Józef Fajkowski, Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1972

Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945, Warszawa 1981

Andrzej Jankowski, Wieś polska na ziemiach okupowanych przez Niemcy w czasie II wojny światowej w postępowaniach karnych organów wymiaru sprawiedliwości RFN, „Glaukopis”, 13–14, 2009

 

Grafika losowa