Miasto na prawach powiatu w województwie lubelskim, siedziba powiatu bialskiego i gminy Biała Podlaska.
Położone jest po obu stronach rzeki Krzny, na pograniczu Polesia Lubelskiego i Niziny Podlaskiej, wzdłuż łagodnej krawędzi wysoczyzny Równiny Łukowskiej i Zaklęsłości Łomaskiej, przy międzynarodowej drodze z Poznania do Moskwy, i przy linii kolejowej prowadzącej z zachodniej Europy, przez Warszawę, Moskwę, Syberię do Chin. Liczy 49 km2 powierzchni, zamieszkuje je około 56 tysięcy mieszkańców (2000 rok), patronem jest św. Michał Archanioł.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1481 roku. Osada została założona przez Piotra Janowicza Białego, wojewodę trockiego, w pobliżu szlaku handlowego z Polski na Litwę i Ruś. Kolejnym jej właścicielem był Mikołaj Nassuta, po nim Zabrzezińscy i Illiczowie. W 2. połowie XVI wieku przeszła do książąt Radziwiłłów herbu Trąby i stąd wzięła się nazwa Biała Radziwiłłowska. Książę Michał Kazimierz Radziwiłł zwany Sierotką (1549–1616), marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego i wojewoda płocki obdarzył miasto wieloma przywilejami. Między innymi za jego sprawą miasto otrzymało prawa miejskie i herb używany od połowy XVII wieku. W rękach Radziwiłłów miasto pozostawało do 1870 roku. W 1622 roku architekt Paweł Negroni z polecenia Aleksandra Ludwika Radziwiłła (1594–1654) rozpoczął tu budowę pałacu w stylu późnego renesansu. W 1628 roku została natomiast założona Akademia Bialska – działająca pod opieką Akademii Krakowskiej – która stała się głównym ośrodkiem naukowym na Podlasiu (obecnie jest to liceum im. Józefa Ignacego Kraszewskiego).
W latach 1655–1660 miasto zostało zniszczone przez wojska szwedzkie Karola X Gustawa, wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego i wojska rosyjskie kniazia Iwana A. Chowańskiego, a potem ponownie w 1706 roku przez wojska króla szwedzkiego Karola XII. Rozwój gospodarczy miasta nastąpił za czasów Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku” w 2. połowie XVIII wieku. Założono wówczas manufaktury wyrabiające sukno, kilimy i dywany oraz farfurnię produkującą fajanse. W końcu XVIII wieku Biała przeżyła trzy groźne pożary oraz przemarsz wojsk carskich pod dowództwem generała Suworowa podczas insurekcji kościuszkowskiej.
Po rozbiorach miasto należało do Austrii, od 1809 roku do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku do Królestwa Kongresowego. W 1837 roku – po przemianowaniu województwa siedleckiego na gubernię siedlecką – zaczęto używać nazwy Biała Podlaska. Zbudowanie w 1867 roku linii kolejowej i uprzemysłowienie miasta stworzyło dogodne warunki do jego rozwoju, mimo zniszczeń I wojny światowej. W 1924 roku założono w Białej Podlaskiej Wytwórnię Samolotów i szybowców, wytwarzano w niej maszyny treningowe (RWD-8, PWS-26, turystyczne (PWS-3), rozpoznawcze (Potezy), myśliwce (PWS-10) i szybowce (Wrony). Na wielu z nich polscy piloci odnosili sukcesy podczas międzynarodowych zawodów.
Podczas II wojny światowej działały tu oddziały Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.
opracowała Irena Kowalczyk
Warto zobaczyć:
Dawny zespół zamkowy Radziwiłłów (XVII – XVIII wiek), pozostały: brama wjazdowa, wieża wartownicza, oficyny, wieżyczki, kaplicy, ziemnych umocnień i fortyfikacji. Obecnie siedziba Muzeum Południowego Podlasia - więcej ...
Późnorenesansowy kościół św. Anny (około 1572) wzniesiony jako zbiór ariański
Barokowy kościół św. Antoniego i klasztor oo. Reformatów , postawione w latach 1671 – 1688 według projektu Augustyna Locciego, z fundacji Michała Kazimierza Radziwiłła i jego nadzwyczaj pobożnej żony, Katarzyny z Sobieskich
Zespół klasztorny oo. Bazylianów, z barokowym kościołem Narodzenia NMP, zbudowany z fundacji Karola Stanisława Radziwiłła i jego matki Katarzyny z Sobieskich. Murowane budynki wzniesiono w latach 1747 - 1758 jako warunek pozostawienia w Białej relikwii błogosławionego Józefata Kuncewicza
Sanktuarium Miłosierdzia Bożego - więcej …
Barokowe zabudowania szpitala Karola Boromeusza z początku XVIII wieku
Eklektyczne kamieniczki z końca XIX i początku XX w. przy Placu Wolności i innych uliczkach w centrum
Dawna Akademia Bialska założona (1628) jako filia Akademii Krakowskiej – obecnie budynek I LO im. J.I. Kraszewskiego - więcej ...
Jedyny w Polsce pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego (1928)
Drewniane wille przy ul. Narutowicza, Kolejowej, Zielonej
Synagogi – wybudowane (XIX i XX wiek)
Cmentarz żydowski – założony w XVIII wieku
Budynek dworca kolejowego z lat 20. XX wieku
Cmentarz austriacki z czasów pierwszej wojny światowej przy ul. Spacerowej
Pomnik 34 Pułku Piechoty przy ul. Warszawskiej