Białka
Wieś letniskowa położona w powiecie parczewskim, w gminie Dębowa Kłoda, leży wśród Lasów Parczewskich, nad Jeziorem Bialskim.
Warto zobaczyć:
Kaplica bł. Urszuli Ledóchowskiej (1760, 1986), dawniej cerkiew unicka Narodzenia NMP, przeniesiona z Horodyszcza koło Wisznic.
Jezioro Bialskie – z czystą, przejrzystą, dobrze natlenioną wodą, z piaszczystymi plażami i kąpieliskami strzeżonymi. Ma kształt owalny o powierzchni 31,7 hektara i objętości 2 158 m³, jego maksymalna głębokość to 18,2 m, długość 728 m. Otoczone jest z jednej strony borem sosnowym, wzdłuż którego ciągną się piaszczyste plaże, z drugiej - trudno dostępnymi trzcinowiskami. Wokół jeziora powstała dogodna baza noclegowa w postaci domków letniskowych, ośrodków wypoczynkowych oraz pól kempingowych i namiotowych. W sezonie wypoczynkowym do Białki kursują z Lublina przyspieszone busy kilku prywatnych firm.
Pomnik upamiętniający ofiary pacyfikacji 7 XII 1942 (wystawiony w 1960). Za pomoc udzielaną przez mieszkańców Żydom i jeńcom rosyjskim w czasie II wojny światowej Niemcy przeprowadzili w 1942 roku pacyfikację wsi, podczas której zamordowali 96 mężczyzn.
Zabytkowa aleja kasztanowa, około 50 kasztanowców o obwodzie do 450 cm i około 60 lip o obwodzie do 300 cm
Kalendarium
1530 – Białka otrzymała przywilej lokacyjny króla Zygmunta I Starego
1533 – król wydał przywilej dla Stanisława Opałki na sołtysostwo w swojej nowej wsi
1565 – według lustracji Białka miała 6 łanów ziemi uprawnej i mieszkało w niej 22 kmieci. Sołtysem wsi był Paweł Opałka. We wsi była karczma, karczmarz miał pół łana ziemi
1651 I 22 – król Jan Kazimierz nadał sołtysostwo w Białce rodzinie Opałków (Andrzejowi i Stanisławowi braciom oraz Marcinowi i Albartowi synom Alberta Opałkom), potwierdzając przywileje króla Zygmunta Starego
1651 XI 30 – król Jan Kazimierz wystawił w Warszawie przywilej wybraniectwa dla Stanisława i Jana Opałków - synów Wojciecha oraz Łukasza i Macieja- braci tegoż Wojciecha
1653 IX 6 – w obozie pod Haliczem Jan Kazimierz nadał bratu „uczciwego" Jana Opałko - Marcinowi ze wsi Białka „wolności wybranieckie" to jest: „wolnego używania łanu miej zupełnego, z wszystkimi przynależnościami, warzenia piwa, gorzałko palenia, miodu sycenia, także wolnym wyrębie w borach i lasach starostwa Parczewskiego. Drew tak na budynek jako i opał, na swą własną domową potrzebę, etc. i że od wszystkich robót, czynszów, zaciągów, podatków, stacyj żołnierskich, pomocy do żniw wolny być ma...". Jan Opałka otrzymał wolności od danin i czynszów w zamian za zasługi na polu bitwy polsko-rosyjskiej pod Cudnowem
1661 – po powstaniu Chmielnickiego i potopie szwedzkim w Białce mieszkało zaledwie 3 zagrodników
1676 – według spisu pogłównego wieś zamieszkiwało już 47 mieszkańców
1718 – zanotowano, że wskutek działań wojennych i przemarszów wojsk (III wojna północna) wieś jest niemal opuszczona
1787 – w Białce oraz Bednarzówce mieszkało w sumie ponad 100 osób
1799 – według Inwentarza Starostwa Parczewskiego wieś Białka wchodziła w skład folwarku Jedlanka (razem z wsiami Jedlanka, Drozdówka, Rudka). Karczma w Białce stała przy drodze przez wieś wiodącej z Jedlanki do Uhnina. W krytym słomą budynku była jedna izba, a w niej długi stół aż do szynku i ławy dookoła ścian oraz komora. Za karczmą stał browar z octownią i obórka. Wszystkie budynki były drewniane. Jezioro Bialskie nosiło wówczas nazwę „Białeckie". We wsi mieszkali gospodarze: Kondracki, Stelmaszczuk, Tymoszczuk, Zając, Gątarz, Swiderski, Sujka. Mieszkańcy wsi trudnili się rolnictwem oraz rybołóstwem (dostarczali ryby na dwór starościński, na stoły rządców folwarków i służby, a także na sprzedaż) i pszczelarstwem (w Inwentarzu odnotowano 2 barcie w Smolnikach pod Białką, po jednej barci nad Długim pod Białką i nad Jeziorem Białeckim)
1813 – Białka stała się własnością Karola i Tadeusza, synów zmarłego Rocha Kossowskiego, starosty parczewskiego
1818 – dobra białeckie przejął generał Filip Haumann
1827 – wieś miała 31 domów i 177 mieszkańców
1841 – w Białce i Sójce mieszkało 71 unitów
1842 – Białka weszła w skład dóbr podarowanych przez carat gen. Konstantemu Kruzenszternowi (majorat Uhnin)
1859 – we wsi mieszkało 112 unitów
1863 VIII 19 – podczas Powstania Styczniowego maszerujący w kierunku Sosnowicy oddział Karola Krysińskiego (który obozował w Białce) zaatakowały trzy roty rosyjskich żołnierzy (około 420) z kostromskiego pułku piechoty, wzmocnionych dwoma armatkami. W krwawej bitwie, według powstańców nie rozstrzygniętej, a według Rosjan zwycięskiej dla nich, Krysiński stracił 14 zabitych, których pochowano na cmentarzu w Sosnowicy
1863 IX 1 – wojska rosyjskie rozbiły pod Białka powstańcze partie Józefa Jankowskiego ps. „Szydłowski" i Adama Andrzeja Zielińskiego. Od całkowitej klęski ocalił powstańców gęsty las i bagniste drogi, na których ugrzęzły cztery rosyjskie działa, a rosyjska piechota w sile siedmiu kompanii i kawaleria (szwadron ułanów i dwie sotnie kozaków) pod dowództwem ppłk Antuszewicza i ppłk Rombacha, nie mogły rozwinąć się do decydującego ataku. Powstańcy stracili kilkunastu zabitych, których pochowano na cmentarzu w Sosnowicy, obok ich kolegów poległych 19 sierpnia. Wielu powstańców zostało rannych, wśród nich był 17-letni Aleksander Głowacki (Bolesław Prus)
1867 – Białka znalazła się w granicach nowej gminy Dębowa Kłoda we włodawskim „ujeździe" siedleckiej guberni
1875 – Rosjanie uruchomili w Białce szkołę z rosyjskim językiem wykładowym
1880 – liczba mieszkańców wsi wynosiła 290 osób
1905 – byli unici z Białki oraz ich dzieci i wnuki zapisali się do księgi „Liber Convensorum" w kościele parczewskim, wstępując w szeregi wyznawców Kościoła rzymsko-katolickiego
1915 – Rosjanie ewakuowali część ludności z Białki w głąb imperium rosyjskiego, wśród niej był Stanisław Bartosiewicz, który wziął udział w rewolucji bolszewickiej 1917 roku
1921 – według spisu powszechnego Białka dzieliła się na kilka części: Białka Folwark (nie była zamieszkała), Białka Leśniczówka (zamieszkała przez 17 osób, stał tu jeden dom - leśniczówka), Białka Smolarnia (z dwoma domami i 20 mieszkańcami) i Białka wieś (licząca 359 mieszkańców i 58 domów). Wieś Białka miała prawo wolnego dostępu do jeziora w celu pojenia inwentarza. We wsi przeważała ludność rzymsko-katolicka, była też grupa prawosławnych - 67 osób należących teraz do parafii prawosławnej w Sosnowicy i 15-osobowa grupa grekokatolików, należących do parafii neounickjej w Holi
1925 – wybudowano 1 – klasową szkołę, do której uczęszczało 45 dzieci z Białki, Sójki, Smołami i Walerianowa
1942 IX – Niemcy zastrzelili 5 mieszkańców wsi i spalili dom oraz zabudowania gospodarcze
1942 XII 7 – za pomoc udzielaną przez mieszkańców wsi Żydom ukrywającym się w tzw Bazarze, Niemcy spacyfikowali wieś
1944 VI – VII – w Białce stacjonowały oddziały 27 Wołyńskiej Dywizji AK
1944 VII 18 – 21 – lasy okolic Białki były miejscem niemieckiej akcji „Wirbelsturm” (Cyklon) skierowanej przeciw partyzantom z 27 Wołyńskiej Dywizji AK
1977 VII 16 – Rada Państwa PRL nadał wsi Białka Krzyż Grunwaldu III klasy za zasługi w walce z okupantem hitlerowskim
1992 VII 5 – biskup siedlecki Jan Mazur uroczyście poświęcił kaplicę bł. Urszuli Ledóchowskiej w Białce
kalendarium opracowano według http://www.rowerowyparczew.pl/content/view/344/166/, dostęp 2014-01-07
