Tomaszów Lubelski

miasto powiatowe, siedziba gminy, położone na pograniczu Roztocza Środkowego, Południowego i Wyżyny Wołyńskiej, w dolinie rzeki Sołokiji.

Węzeł dróg wojewódzkich nr 850 oraz nr 853, a także drogi krajowej nr 17

           Zostało założone w 1590 roku na gruntach wsi Rogoźno przez kanclerza Jana Zamoyskiego. Pierwotnie nosiło nazwę Jelitowo (od herbu rodu Zamoyskich Jelita), ale w 1595 roku nazwano je jednak od imienia jedynego syna Jana – Tomasza Zamoyskiego. W XVII wieku rozpoczęto budowę miasta według projektu włoskiego architekta Bernarda Morando, a w 1621 roku przywilej lokacyjny zatwierdził Zygmunt III Waza. Tomaszów otrzymał też od króla przywilej składu soli. Miasto zostało otoczone wałami z czterema bramami: Szczebrzeską, Sokalską, Lwowską i Zamojską. W XVII wieku używana była nazwa Tomaszów Ordynacki, dopiero w XIX wieku zastąpiono ją obecną.

           W 1648 roku miasto zostało zniszczone przez oddziały Bohdana Chmielnickiego, w 1656 – przez najazd wojsk szwedzkich pod wodzą Karola Gustawa, a następnie przez wojska węgierskie Jerzego Rakoczego, księcia Siedmiogrodu. W latach 1795–1809 Tomaszów znalazł się w granicach Austrii, potem w Księstwie Warszawskim, a po 1815 roku w Królestwie Kongresowym. W 1866 roku przestał być miastem ordynackim. We wrześniu 1939 roku został zbombardowany, potem znalazł się w centrum zaciętych walk oddziałów polskich z wojskami niemieckimi.

                                                  opracowała Irena Kowalczyk

Warto zobaczyć:

Układ urbanistyczny

Modrzewiowy kościół Zwiastowania NMP – drewniany kościół parafialny (1627, przebudowany w 1727), w ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej Szkaplerznej - więcej ...

Drewniana dzwonnica zrębowa (XVIII wiek)

Cmentarz kościelny (ul. Królewska 1)

Za kościołem ślady dawnych wałów i fos miejskich

Prawosławna cerkiew św. Mikołaja (1889) (ul. Rynek 13)

Cmentarz parafialny z grobowcem rodziny Bujalskich i Bohlerów z przełomu XIX/XX wieku

Willa z 1934 roku, obecnie stacja SAN-EPID (ul. Lwowska 51),

Budynek (1925) Wydziału Powiatowego Sejmiku Tomaszowskiego, obecnie Urząd Stanu Cywilnego i Wydział Oświaty, Kultury, Sportu i Spraw Społecznych (ul. Lwowska 53)

Dom Związku Ziemian, budynek (1930), obecnie sąd rejonowy (ul. Lwowska 55),

Dom drewniany „Herbaciarnia” z 1895 roku na Rynku

Szkoła, budynek wybudowany w latach 1923-25 (ul. Żwirki i Wigury 3)

Synagoga przy ul. Bożniczej

Budynek Państwowej Szkoły Muzycznej

Na wzniesieniu „Biała Góra” pozostałości grodziska (XII – XII w.)