Dzisiejsza data:

(łaciński Zamoscia, ukraiński Замостя, rosyjski Замость (Замостье), jidysz זאמאשטש) – miasto na prawach powiatu, siedziba gminy, za sprawą unikalnego zespołu architektoniczno-urbanistycznego Starego Miasta bywa nazywany "Perłą Renesansu", "Miastem Arkad" i "Padwą Północy". Leży na skraju Wyżyny Lubelskiej, w sąsiedztwie Roztocza i Roztoczańskiego Parku Krajobrazowego. Zajmuje powierzchnię 30 km2 i liczy 68 300 mieszkańców (rok 2000). W 1992 roku zamojskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

          Historia Zamościa sięga lat 80. XVI wieku. Jego założycielem był Jan Zamoyski (1542–1605), kanclerz i hetman wielki koronny, wybitny mąż stanu, cieszący się poważaniem w całej ówczesnej Europie. Wielki humanista, który odebrał wykształcenie na słynnym uniwersytecie padewskim, miał także opinię wielkiego opiekuna nauki, sztuki i literatury. Założył on ordynację zamojską, nazywaną „państwem zamojskim”, która przetrwała ponad trzy wieki.

           Miasto zostało zbudowane dla kanclerza Jana Zamoyskiego przez włoskiego architekta Bernarda Morando, według renesansowych wzorów. Bronił go system fortyfikacji składający się z murów z siedmioma potężnymi bastionami, wybudowanymi systemem nowowłoskim oraz trzema bramami: Lubelską, Szczebrzeską i Lwowską, a także z fosy i rozległego zalewu.

           Swój rozwój przeżywał Zamość od początku XVII wieku za pośrednictwem prężnie działającego tu środowiska akademickiego, licznego dworu, duchowieństwa, a także mieszczan, którzy bogacili się na handlu i rzemiośle. Specyficznej atmosfery nadawali miastu Ormianie, Grecy i Żydzi, którzy mieli tu własne gminy, dzielnice i świątynie. To oni – bogaci kupcy ze wschodu i zachodu Europy – uprawiali dalekosiężny handel. Podczas wojen XVII wieku miasto nie zostało zdobyte ani przez wojska tatarsko-kozackie Bohdana Chmielnickiego (1648), ani przez Szwedów podczas potopu (1656). Nie zagrozili mu też Rosjanie w 1813 i 1831 roku. W latach 1817-1831 twierdza zamojska pełniła funkcje głównego więzienia Królestwa. Później miasto znalazło się pod obcym panowaniem. Wówczas gruntownie przebudowano jego fortyfikację według najnowszych zasad francuskiej sztuki militarnej.

           Dopiero po pierwszej wojnie światowej Zamość zaczął odzyskiwać znaczenie. Ten proces przerwała jednak druga wojna światowa, która dla mieszkańców Zamościa i Zamojszczyzny była szczególnie tragiczna ze względu na pacyfikację ludności tych terenów i masowe wywożenie do Rzeszy dzieci w celach germanizacyjnych. Dzisiaj miasto jest rozwijającym się centrum gospodarczym, kulturalnym i turystycznym.

Warto zobaczyć:

           Jedyny w Polsce zespół urbanistyczno – architektoniczny zaplanowany i zbudowany w latach 1579–1600 na planie pięcioboku, otoczony siedmiobastionowymi fortyfikacjami (1587–1605) z bramami

Ratusz (1591–1622, przebudowany 1639–1651) przy Rynku Wielkim, z barokowymi, wachlarzowymi schodami (1767–1770) i 52-metrową wieżą, od północy połączony z niższą, dobudowaną w XIX wieku oficyną (początkowo więzienie, z wejściem od strony Rynku Solnego)

Kamienice z podcieniami (XVII w.) przy Rynku Wielkim

Kamienica na rogu ulic Kolegiackiej i S. Staszica z attykami

Kamienice z podcieniami przy ulicy Ormiańskiej, poza pierzeją Rynku Wielkiego (po północnej stronie)

Pałac Zamoyskich (1581–1586, rozbudowany w latach 1747–1751, przebudowany w 1831 roku na szpital wojskowy), ul. Akademicka

Dawna Akademia Zamojska (1639–1648, przebudowywana w XVIII i XIX w.)   - jedna z pierwszych polskich uczelni, obecnie liceum i szkoła wyższa

Dawny Arsenał, tzw cekhauz, wzniesiony w latach 1582-1583, ul. Zamkowa – obecnie Muzeum Barwy i Oręża

Dom Centralny, tzw. "Centralka" (ul. S. Żeromskiego/ul. Bazyliańska) – secesyjny, początek XX wieku, nazwa od dawnego hotelu "Centralny"

"Generałówka" (ul. T. Kościuszki) – neorenesansowy budynek z II połowy XIX wieku (obok poczty)

Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła (1587–1600) – dawniej kolegiata, renesansowa bazylika (wg starej nomenklatury tzw. klasy zerowej) z bogatym wnętrzem (m.in. krypty z trumnami i prochami Zamoyskich pod nawą główną) i wolno stojącą dzwonnicą (pełniącą obecnie także funkcję wieży widokowej) z trzema dzwonami (Jan, Wawrzyniec oraz Tomasz)

Kościół rektoralny św. Katarzyny (ul. L. Zamenhofa/pl. Jana Jaroszewicza) – barokowy, II połowa XVII wieku

Kościół franciszkanów Zwiastowania NMP (ul. S. Staszica – pl. Wolności) – największy kościół na Starym Mieście w Zamościu, barokowy, połowa XVII wieku

Kościół św. Mikołaja (ul. T. Kościuszki/ul. Bazyliańska) – dawna cerkiew unicka, renesansowo-barokowy, XVII wiek

Infułatka – przy katedrze (ul. Kolegiacka), z barokowym portalem, XVI/XVII w. (Muzeum Sakralne Katedry Zamojskiej)

Dawne Seminarium Duchowne (ul. Akademicka) – barokowe, XVII w. (obecnie siedziba szkoły wyższej)

Dawny kościół i klasztor sióstr Klarysek (kościół – barokowy, koniec XVII wieku klasztor – II połowa XVIII wieku) (ul. T. Kościuszki) – obecnie siedziba szkoły muzycznej

Dawny klasztor i szpital bonifratrów (ul. S. Staszica/ul. Grecka) – dawniej klasztor, później zajazd "Pod Karpiem", późnobarokowy, XVII/XVIII wiek

Grafika losowa