Dzisiejsza data:

w Glinnym Stoku i Siemieniu

Jak podaje Tadeusz Zaorski, według rodzinnej legendy Zaorscy na teren południowego Podlasia przybyli z okolic Ostrołęki, gdzie nad rzeką Orz znajdowały się dwa zaścianki o nazwie Zaorze. Czy faktycznie - nie jest to pewne, gdyż jeszcze jedno Zaorze znajdowało się na Wołyniu (dawny powiat kobryński). W każdym razie byli traktowani jak szlachta zagrodowa i pieczętowali się herbem Lubicz.

Przypuszczalnie pierwszym Zaorskim z tego pnia, który osiedlił się w pobliżu Parczewa, był Szymon Zaorski, pochowany na cmentarzu w Parczewie (zm. w 1841 w wieku 82 lat). W aktach parafialnych figuruje jako były dziedzic Wierzbówki. Franciszek Zaorski (krewny Szymona?) zakupił w 1846 majątek Glinny Stok. Na marginesie - Stanisław Jadczak podaje, że w 1827 r. dzierżawcą folwarku parczewskiego, zwanego Królewskim Dworem, był Szymon Zaorski oraz jego syn Franciszek, tam zamieszkały.

Majątek i wieś Glinny Stok w końcu XVIII wieku i na początku XIX wieku należały do rodziny Małachowskich z Siemienia. Ostatnia jego właścicielka to Antonina, córka Józefa Małachowskiego (siostra Julii Biernackiej).

Franciszek Zaorski przeniósł zabudowania folwarczne w pobliże drewnianego dworu, zbudował dużą oborę i stodołę, dwa czworaki dla służby folwarcznej. Sąsiedni Miłków i przypuszczalnie Pohulankę zakupił brat (?) Franciszka, Jan Zaorski. Miłków później Franciszek od niego odkupił.

Franciszek był kawalerem (zmarł w roku 1869 w wieku 72 lat), ale prawdopodobnie usynowił swego bratanka Augusta (syna Michała i Anieli z Chełkowskich) i ten odziedziczył po nim majątek Glinny Stok i Miłków (łącznie ponad 170 włók czyli około 3 000 ha). Ponadto pod koniec życia stryj Franciszek wyswatał Augusta z Seweryną Głuchowską.

Po otrzymaniu posagu żony w 1872 August zakupił od Ferdynanda Rudnickiego majątek Siemień, z dobrami Wierzchowiny, Tulniki, Wólka Siemieńska i Brwinów. Notabene wcześniej jego właścicielami byli Julia z Małachowskich i Seweryn Biernaccy. W północnej części dóbr Glinny Stok August wydzielił nowy folwark i nazwał go od swojego imienia Augustówką (dziś wieś przy drodze Parczew - Lublin). Zbudował tu dużą owczarnię i budynki folwarczne. W samym Glinnym Stoku wystawił nowy, murowany dwór. W końcu XIX wieku otoczono go parkiem krajobrazowym.

August i Seweryna mieli siedmioro dzieci: córki Józefinę, Zenobię (zamężną z Pawłem Czarkowskim, właścicielem Chmielowa), Eugenię i Augustę, synów Seweryna, Jana i Wacława. Po śmierci Augusta (1891) Glinny Stok przejął Seweryn. Drugi syn Jan był właścicielem Miłkowa (sprzedał go po I wojnie światowej w ramach parcelacji) i Pohulanki.

W 1915 Rosjanie, uciekając przed wojskami niemiecko - austriackimi, spalili wieś Gminny Stok, młyn na Piwonii, dwór Zaorskich, zabudowania gospodarcze folwarku, a nawet drzewa w parku dworskim. Chłopi zostali przez władze carskie wysiedleni w głąb Rosji, Zaorscy także wyjechali na wschód. Po powrocie Seweryn odbudował dwór (połączyła go z Miłkowem piękna aleja lipowo - kasztanowa) i zarządzał majątkiem aż do śmierci w 1935 roku. Był on znany z aktywności obywatelskiej w Parczewie, m.in. uczestniczył w budowie nowego kościoła parczewskiego czyli dzisiejszej Bazyliki św. Jana Chrzciciela. Po śmierci Seweryna Glinny Stok objął jego syn Jan (1900 - 1976), inżynier rolnictwa, żonaty z Aleksandrą Haliną z Onichimowskich. Jan był ostatnim właścicielem majątku z rodu Zaorskich.

W czasie II wojny światowej dwór nie ucierpiał. Po nacjonalizacji majątku w 1944 stał się siedzibą szkoły podstawowej i był nią aż do roku 1996, kiedy szkoła została zamknięta z powodu zbyt małej liczby uczniów. W 2004 dwór kupił Jan Serwa z Niemiec koło Lublina i odrestaurował. Ale obiekt nie jest dostępny dla turystów.

Zaorscy byli też właścicielami Siemienia. Przez pewien czas należał on (albo jakaś jego część?) do Wincentego Grodzickiego, męża Józefiny Zaorskiej. Przypuszczalnie w 1914 odkupił go Jan Zaorski. Po jego bezpotomnej śmierci (jego jedyny syn August Seweryn zginął jako 16-letni ochotnik w wojnie polsko - bolszewickiej) w 1923 Siemień odziedziczyli bracia Wacław i Seweryn. Zrzekli się oni jednak majątku na rzecz żony Jana, Marii z Hińczów, matki Seweryny i sióstr. Co ciekawe - Wacław zakupił majątek Byliny w powiecie Rawa Mazowiecka, gdzie założył gospodarstwo rybackie i nadał stawom nazwy rodzinnych miejscowości (Siemień, Miłków...).

Majątkiem Siemień po 1923 kierowała w imieniu sióstr Augusta Zaorska, przy współudziale Jerzego Czarkowskiego, syna Zenobii. Jak podaje Tadeusz Zaorski, w Siemieniu do 1939 mieszkali: Józefina Grodzicka z córką Janiną, zięciem Tomaszem Bielskim i ich dziećmi, Mieczysławem i Anną, Zenobia Czarkowska z synem Jerzym oraz Augusta Zaorska.

W 1939 majątek przejęty został przez Niemców jako obiekt SS. W 1944 budynek dworu zamieniono na skład zboża, częściowo się wtedy spalił. Odbudowano go w 1945, po nacjonalizacji i rozparcelowaniu majątku. Po utworzeniu Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Siemieniu (dziś w rękach prywatnych) został siedzibą dyrekcji.

 

Marta Goździk

 

Źródła:

Tadeusz Zaorski, Zarys dziejów rodziny Zaorskich w Glinnym Stoku, Miłkowie i Siemieniu

w XIX w. i w pierwszych latach XX w. (niepublikowany maszynopis w zbiorach

Mieczysława Bielskiego)

Stanisław Jadczak, GminaSiemień. Monografia, Siemień 2010

Grafika losowa