(1878 VIII 30 Łysołaje – 1944 IX 09(?) Warszawa)

ziemianin, polityk, pisarz i publicysta

        Gruntownie wykształcony, działał na różnych polach życia społeczno-politycznego.

Urodził się w majątku Łysołaje (dziś w powiecie łęczyńskim), jako syn Ludwika i Wandy z Żylińskich. Uczył się kolejno: w kieleckim gimnazjum, na Uniwersytecie Warszawskim (początkowo matematyka, potem przeniósł się na prawo, które ukończył w 1901), na uczelniach francuskich i niemieckich (ekonomia polityczna i nauki humanistyczne). Stopień doktora filozofii i magistra artium liberalium uzyskał w Heidelbergu.

Po powrocie do kraju gospodarował w Łysołajach oraz w Struży (obecnie w powiecie świdnickim). Pod jego zarządem łysołajski majątek rozkwitł. Popławski rozbudował zabudowania folwarczne, założył też gorzelnię. Wybudował sieć kolejek polnych do transportu płodów rolnych, biegnącą z Łysołajów aż do folwarku w Struży (około 7 km). Przyczynił się też do powstania szkoły elementarnej w Łysołajach, oddając na jej potrzeby dworskie budynki (wcześniej, w okresie zaboru rosyjskiego finansował tajne nauczanie pod przykrywką ochronki dla dzieci robotników folwarcznych). W 1907 wszedł w skład zarządu spółki akcyjnej cukrowni wybudowanej w pobliskim Milejowie (był to pierwszy duży zakład przemysłowy w okolicy).

Działał w organizacjach zrzeszających właścicieli ziemskich – jako wiceprezes Stowarzyszenia Ziemian a po odzyskaniu niepodległości jako członek komisji do spraw polityki agrarnej w Polskich Związkach Ziemiańskich i członek Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich. Około 1916 przystąpił do Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. W latach 1921 - 1925 był prezesem jego Zarządu Głównego a w latach 1930 - 1939 prezesem Komitetu Towarzystwa. W kwietniu 1918 z ramienia Stronnictwa Polityki Realnej został wybrany na członka Rady Stanu w okręgu lubelskim, był jednym z jej czterech sekretarzy.

W niepodległej Polsce związał się z ugrupowaniami konserwatywnymi i narodowymi. Był członkiem ZG Stronnictwa Pracy Konstytucyjnej a po zmianie nazwy - Stronnictwa Prawicy Narodowej, do października 1920 jego wiceprezesem. W 1921 z ramienia rządu brał udział w rokowaniach polsko-niemieckich w Paryżu, natomiast w 1922 jako delegat Ministerstwa Spraw Zagranicznych w rokowaniach górnośląskich W okresie grudzień 1925 – maj 1926 był wiceministrem skarbu. W czerwcu 1926 wszedł w skład zarządu reaktywowanego warszawskiego oddziału SPN, a w listopadzie tego roku został wybrany na jednego z wiceprezesów oddziału.

Karierę polityczną kontynuował jako senator III kadencji (1930 - 1935), wybrany z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w okręgu lubelskim. Został przewodniczącym Komisji Skarbowo-Budżetowej, czynnie uczestniczył w obradach Senatu. W latach trzydziestych był również przewodniczącym Komisji Kontroli Długów Państwowych, członkiem Komitetu Doradczego Ligi Narodów do Spraw Ekonomicznych, a także prezesem Związku Polskich Instytucji Ziemskiego Kredytu Długoterminowego. W 1933 wszedł do Rady Naczelnej Zjednoczenia Zachowawczych Organizacji Politycznych. W 1936 został członkiem zarządu Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich.

Pokłosiem działalności politycznej, ale też i wyrazem ambicji literackich Popławskiego była publicystyka. W latach 1914 - 1917 był redaktorem naczelnym i wydawcą miesięcznika Sfinks, w którym zamieszczał też własne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze, filozoficzne i literackie. Pisywał recenzje teatralne do „Świata”, publikował w „Przeglądzie Katolickim” i innych czasopismach. Wydał monografię Długoterminowy kredyt ziemski w Prusach i w Królestwie Polskim (Warszawa 1917) oraz referat o dziejach TKZ La société du crédit foncier du Royaume de Pologne (1825-1925). Został on wygłoszony w 1925 z okazji stulecia powstania Towarzystwa a drukiem ukazał się w 1927 roku. W tym samym roku wyszła też praca O rozwój kredytu rolnego. Pokłosie działalności parlamentarnej Popławskiego to Trzy przemówienia w Senacie podczas dyskusji budżetowej (27 II – 3 III 1935), wydane w 1937 roku. W obszernej broszurze Nie ma rozdroża (Warszawa 1937) polemizował z Marią Dąbrowską i jej książką Rozdroże, która była komentarzem do reformy rolnej z lat 20-tych i parcelacji wielkiej własności ziemskiej („Byt i los dwudziestomilionowej masy chłopskiej jest dla przyszłości Polski ważniejszy niż interes garści ziemian” – pisała Dąbrowska). Popławski bronił stanowiska ziemian w tej sprawie. Był też współzałożycielem Spółki Wydawniczej Powszechnej, wydawcy „Dziennika Powszechnego”.

Jego twórczość stricte literacka, choć niezbyt obfita, miała pochlebne recenzje. W latach 1927 - 1928 opublikował jako Jan Rogala trzytomową powieść pod wspólnym tytułem Próba ognia. Jej tłem jest życie polityczne i społeczne odbudowującej się w latach dwudziestych Polski. Pierwszy tom Zarzewie miał w pierwszym roku trzy wydania, kolejne Płomień i Odkupienie - po dwa. Recenzent „Wiadomości Literackich” za najciekawszą część powieści uznał pamiętnik, prawdopodobnie autentyczny, z pierwszej wojny światowej, momentu narodzin niepodległej Polski.

Wrażenia z podróży na Bliski Wschód zawiera książka Mumie i mandaty. Opowiadania wschodnie (Warszawa 1929). Popławski opublikował też jeszcze jedną powieść, również dobrze przyjętą - Wielką maskaradę (Warszawa 1935). Wykorzystując temat zjazdu rodzinnego (w Niemczech doby hitlerowskiej) rozsianej po świecie familii Borchów, obnaża w niej fałsz nazistowskiej propagandy i absurdalność teorii rasy panów. Z recenzji w „Wiadomościach Literackich”: „Powaga w podejściu do tematu, wysoki poziom dialogu i dojrzała kultura pisarska pozwalają Rogali z równą swobodą obracać się w świecie spekulacji filozoficznej jak i w anegdotycznym życiu literatów i muzyków niemieckich”. (...) „W jego twórczości wyraża się niepokój o trwałe wartości duchowe, zagrożone atakiem społecznego kanibalizmu”. W tamtym czasie było to również ostrzeżenie dla Polski.

W 1921 Popławski ożenił się z aktorką Joanną z Szyllingów, co zostało źle przyjęte w „towarzystwie”. Po sprzedaży w 1922 majątku Struża mieszkali oni okresowo w Warszawie (mieli tam kamienicę) oraz w Łysołajach.Podczas okupacji przewieziono do Warszawy cenne zbiory z dworu w Łysołajach - meble gdańskie, obrazy mistrzów włoskich, flamandzkich i holenderskich, starą porcelanę, rękopisy. Wszystko to przepadło podczas powstania warszawskiego. Sam Popławski zginął we wrześniu 1944 w śródmieściu Warszawy, w nieznanych okolicznościach. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim.

Był m.in. kawalerem Orderu Polonia Restituta i francuskiej Legii Honorowej. W 1939 ufundował dla Polskiej Akademii Literatury doroczną nagrodę za dzieło napisane wyróżniającą się, piękną polszczyzną.

                                                                                            Marta Goździk

Źródła:

1. Polski Słownik Biograficzny, T. XXVII/3, z. 114, Wrocław 1983

2. „Wiadomości Literackie” 1927, nr 39; 1935, nr 2