Jan Marian Józef Koszczyc-Witkiewicz
Jan Witkiewicz, Koszczyc to pseudonim w Urdominie
(16 III 1881 Urdomin, obecnie Litwa – 26 X 1958 Warszawa)
architekt i konserwator zabytków
rodzina
syn Jana (1846 – 1920), brat Stanisława Witkiewicza, inżynier i naczelnik warsztatów kolei, i Anny Marianny Łopacińskiej
rodzeństwo: siostra Maria (1883 – 1962)
poślubił 28 VII 1908 w Pustelniku Henrykę Rodkiewicz herbu Pobóg, córkę Oktawii Żeromskiej
syn Jan Adam (1909 – 1940 Katyń), żona Irena Mossor
biogram
Ukończył Gimnazjum Realne w Mińsku Litewskim, rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, następnie przeniósł się na Politechnikę Lwowską, studia ukończył na Politechnice w Monachium. Jako uczeń i student należał do tajnych organizacji, między innymi koła studenckiego na Politechnice Lwowskiej prowadzonego przez założycieli PPS Witolda Jodkę oraz Bolesława Miklaszewskiego, co, jak wspomina w swoim życiorysie, ugruntowało jego socjalistyczne przekonania. W Monachium należał do stowarzyszenia lewicowego Polonia oraz do Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. Utrzymywał tam kontakty z Julianem Marchlewskim oraz Adolfem Warskim. Za tę działalność został aresztowany w czasie demonstracji pierwszomajowej w 1900 roku po bitwie pod "Sans-Souci" (kawiarnia w al. Jerozolimskich) i znalazł się w carskim więzieniu. Ponownie aresztowany został osadzony w areszcie śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej oraz w Pawiaku. Po osądzeniu przez sąd wojenny musiał stawiać się co miesiąc na posterunku, co spowodowało odsunięcie się od organizacji.
W Zakopanem współpracował w ze stryjem Stanisławem Witkiewiczem, został zaproszony do Nałęczowa przez Stefana Żeromskiego, gdzie zbudował letni dom – studio do pracy – nazwany Chatą oraz Ochronkę – przedszkole im. Adama Żeromskiego, która była pierwszym murowanym budynkiem przez niego zaprojektowanym. Oba budynki zaprojektowane były w stylu zakopiańskim. W Nałęczowie zaprzyjaźnił się z pisarzem oraz z Edwardem Abramowskim. W okolicach Nałęczowa w tych latach zaprojektował również Ochronkę przy dworze w Czesławicach, murowaną willę adwokata Łypacewicza w Nałęczowie oraz budynek Szkoły Przemysłu Ludowego.
W czasie I wojny światowej został aresztowany i osadzony w więzieniu na Zamku w Lublinie, a następnie wysłany do moskiewskich Butyrek. Zwolniony za kaucją, został wysłany do Mińska, gdzie mieścił się sąd wojenny. Przez trzy lata prowadził tam szkołę zawodową dla dzieci wygnańców. Projektował tam budynki, meble, oraz nadzorował prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne nad mińskimi zabytkami. Należał również do organizacji partyjnej Związek Demokratyczny. Po zwolnieniu powrócił do rodziny do Nałęczowa. Tam zaprojektował i zbudował wiele obiektów: willa Brzozy, Apteka, Szkoła Rzemiosł Budowlanych, Mauzoleum Adama, willa na ulicy Poniatowskiego i pomnik w Parku Zdrojowym.
Szkołę Rzemiosł Budowlanych przeniósł do Kazimierza Dolnego prowadząc ją częściowo z własnych funduszy oraz korzystając z pomocy szwajcarskiego Czerwonego Krzyża. Oprócz szkoły, zbudował także w Kazimierzu: Dom Kifnerów, Dom Potworowskich, Łaźnie Miejskie, odbudował i konserwował Kamienicę Celejowską i Kamienice Przybyłów oraz opracowywał plany zabudowy miasta.
Przeniósł się do Warszawy, gdzie projektował i budował Szkołę Główną Handlową. Kolejne jego projekty i realizacje to: Sanatorium dla Dzieci w Zakopanem, Sanatorium w Rabsztynie, Szkoła Rodzin Wojskowych w Warszawie, Prewentorium dla Dzieci w Otwocku i wiele innych.
W okresie art déco i wczesnego modernizmu dążył do tworzenia nowatorskich koncepcji architektonicznych powiązanych z tradycyjnymi motywami architektury polskiej.
W zakresie działalności konserwatorskich zajmował się, między innymi zabezpieczaniem konstrukcji w kościołach: w Lądzie nad Wartą, w Kościelnej Wsi, w Belsku i Tumie koło Łęczycy oraz odbudową pałacu w Otwocku Wielkim.
Według jego projektu został wybudowany w Błędowie w stylu zakopiańskim, Kościół św. Prokopa Opata. Zaprojektował również Wojewódzki Szpital Chorób Płuc w Jaroszowcu.
II wojnę światową spędził w okolicach Warszawy, a po jej zakończeniu mieszkał u córki w Warszawie.
wybrane realizacje:
1903 – zaprojektował dla ojca willę Witkiewiczówkę
1905 - zbudował w Nałęczowie dla Stefana Żeromskiego letni dom nazwany Chatą
1906 – zbudował Ochronkę
1908/1909 – wygrał konkurs architektoniczny i zaprojektował Wzorową Zagrodę Chłopską oraz Dom Sztuki na wystawę plastyki polskiej w Częstochowie
1911 - był autorem prac konserwatorskich Zboru Ariańskiego w Wojciechowie oraz Pałacu Leszczyńskich w Krasnobrodzie
1912 - 1913 - zaprojektował pierwszą w Polsce fabrykę eternitu w Lublinie
1914 – 1915 – przeprowadził renowację kościoła w Piotrawinie
1918 - projektował Szkołę Główną Handlową
1922 – zaprojektował kapliczkę Matki Boskiej przy schodach do kościoła i klasztoru reformatów w Kazimierzu Dolnym
1925 – budował Szkołę Główną Handlową
1927 - eklektyczny pałac myśliwski Zamoyskich wystawiony w Adampolu
1935 - 1938 – według jego projektu został wybudowany w Błędowie w stylu zakopiańskim, Kościół św. Prokopa Opata
plebania w Radzyniu Podlaskim
kalendarium
1899 - rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej
1900 - został aresztowany w czasie demonstracji pierwszomajowej po bitwie pod "Sans-Souci"
1900 - przeniósł się na Politechnikę Lwowską
1901 – 1904 – studiował na Politechnice w Monachium
1902 - 1903 - był delegatem na zjazd Młodzieży Postępowej w Zurychu
1904 – 1905 - współpracował w Zakopanem ze stryjem Stanisławem Witkiewiczem
1905 - w Warszawie współtworzył Związek Ludowy
1905 - został zaproszony do Nałęczowa przez Stefana Żeromskiego
1906 – został członkiem Stowarzyszenia Techników
1906 - został aresztowany, osadzony był w areszcie śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej oraz w Pawiaku
1907 - został zwolniony za kaucją
1907 – został członkiem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego
1908/1909 - po raz pierwszy wziął udział w konkursie architektonicznym i konkurs wygrał
1909 - wstąpił w szeregi Koła Architektów
1915 - w czasie I wojny światowej został aresztowany i osadzony w więzieniu na Zamku w Lublinie, a następnie wysłany do moskiewskich Butyrek
1915 – 1918 - prowadził w Mińsku szkołę zawodową dla dzieci wygnańców
1918 - został zwolniony i powrócił do rodziny do Nałęczowa
1919 – przeniósł Szkołę Rzemiosł Budowlanych z Nałęczowa do Kazimierza Dolnego
1925 - przeniósł się do Warszawy
1929 - odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi
1930 - w konkursie na projekt Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie zdobył jedną z trzech równorzędnych pierwszych nagród
1947 – odznaczony po raz drugi Złotym Krzyżem Zasługi
źródła:
Wojciech Kaczura, Wizjoner kampusu, Niezależny Miesięcznik Studentów Magiel nr 127, Warszawa grudzień 2011
Maciej Szczygielski, Wielki budowniczy, Niezależny Miesięcznik Studentów Magiel nr 123, Warszawa kwiecień 2011
Mieczysław Kurzątkowski, Witkiewicz Koszczyc Jan, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Poznań 2006
Marta Leśniakowska, Jan Koszczyc Witkiewicz (1881-1958) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998